رییس خبرگزاری اسپوتنیک ارمنیا به همراه آرمن گاسپاریان مورخ سرشناس روسیه، خاطرات کمتر شناخته شده تاریخی و جنگی را مرور کردند
دیمیتری پیسارنکو رییس خبرگزاری اسپوتنیک ارمنیا از محل وقایع جنگ جهانی دوم درمرز ارمنستان و ایران دیدار کرد و به همراه آرمن گاسپاریان مورخ سرشناس روسیه ،خاطرات کمتر شناخته شده تاریخی و جنگی را مرور کردند. در بخشهای کوهستانی مغری بقایای بمب افکنهای شوروی کماکان وجود دارند. در قبرستان شهر کاجاران سنگ قبرهایی را می بینیم که روی آنها نام های خلبانان کشته شده در آگوست 1941 درج شده اند. در بخش تقسیمات نظامی مرزی مغری آرامگاه دوازده شرکت کننده عملیات مشترک بریتانیا – شوروی به چشم می خورد. آنها قربانیانی هستند که در سال های جنگ میهنی بزرگ در ارمنستان کشته شده اند. اینجا محدوده ای است که از جنگ در امان مانده است. دو ماه بعد از یورش آلمانی ها ،اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیای کبیر تلاشهای دیپلماتیک را بی نتیجه یافتند و نیروهای خود را به ایران گسیل کردند. به بهای زندگی دهها سرباز و افسر، مناطق آسیای میانه و قفقاز کمونیستی تبدیل به میدان جنگ نشدند. با وجود اینکه در سال 1925 رضا شاه پهلوی در ایران با کمک لندن به قدرت رسید و دراقتصاد این کشور سرمایه های بریتانیایی غالب بودند ، تهران قبل از جنگ تدریجا بر مدل آلمانی صنعتی سازی متمرکز شد. مسیری که به سمت برلین پیش می رفت با ایدیولوژهای خودی تقویت می شد. شاه با سیاست «برتری آریایی ها» پیش می رفت و در این زمینه با واکنش متقابل برلین مواجه شد. میادین نفتی ، کارخانه های بازیافت و زیرساختهای حمل و نقل که توسط سرمایه گذاران انگلیسی ساخته شده بودند ، می توانستند سهم آلمان هیتلری شوند. دلیل این تهدید گرایش ژِیوپولتیکی تهران به رایش سوم بود. در اواسط اگوست سال 1941 وزارت امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی پیامی به دولت شاه با درخواست اخراج شهروندان آلمانی از کشور و توافق با دولت آلمان برای مستقر کردن نیروهای شوروی در ایران در زمان جنگ ارسال کرد . تهران این درخواست را رد کرد . شاه مرخصی نیروهای ارتش را منتفی کرد و نیروهای جدید را بکار گرفت. در سپیده دم 25 اگوست سال 1941 ، اولین کسانی که از رود ارس عبور کردند نیروهای مرزبانی شوروی بودند. آنها بعد از عبور از رود ارس، نقاط عبور مرزی را از بین بردند. در نتیجه این عملیات که با مشارکت نیروهای مغری انجام پذیرفت، نیروهای ارتش به همراه و تجهیزات نظامی توانستند بلامانع و بدون تلفات از مرز ایران عبور کنند. به منظور کنترل حرکت به سمت پایتخت و استان های شمالی ایران ، فرماندهان اتحاد جماهیر شوروی سه گروه نظامی و ناوگان دریایی خزر را به این عملیات اختصاص دادند. برای حمله به نیروهای بریتانیایی از سمت غرب ، نیروهای ارتش در عراق ، بصره و کرکوک شکل گرفتند. در حوزه و گستره دریایی عملیات جنگی ، ناوگان نیروهای رزمی سلطنتی در بنادر ایرانی خلیج فارس مستقر شدند. چهار روز بعد رضا شاه پهلوی تقاضای آتش بس داد و به نفع فرزندش محمد ، بلافاصله از تخت سلطنت فاصله گرفت. این امر به نفع بریتانیا بود. آنها شاه مخلوع ایران را همانند اسیر جنگی به ژوهانسبورگ فرستادند . او سه سال بعد در همان شهر درگذشت. نیروهای بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی در بهار سال 1946 ایران را ترک کردند. از آن زمان به بعد نقشه سیاسی جهان تغییرات زیادی داشته است. بریتانیای استعمارگر از بین رفت و در ایران انقلاب به وقوع پیوست. اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید. امروز ایران که دوست و همسایه ارمنستان است با روسیه، متحد ایروان روابط حسنه دارد.
