خانم امما بگيجانيان از ايرانشناسان ارمنستان و كارشناس مركز مطالعات ملى و استراتژيك، مقاله اى تحليلى در باره انعكاس وقايع درگيرى مرزى ميان نيروهاى ارمنستان و آذربايجان در مطبوعات ايرانى منتشر كرده است. وى اين مطالعه را در رسانه هاى داخل و خارج از كشور انجام داده است. طبق اين مطالعه، جمهورى اسلامى ايران به عنوان همسايه ارمنستان و آذربايجان نسبت به اين وقايع بسيار حساس مى باشد. آذربايجان همانند ايران ، مسلمان شيعه بوده و از طرف ديگر نسبت به ايران ادعاى ارضى دارد. در كشور آذربايجان تنها تبليغاتى كه مورد سانسور قرار نمى گيرد، مقالات و ادعاهاى عليه جمهورى اسلامى ايران مى باشد. در همين اواخر نيز تظاهر كنندگان خيابان هاى باكو. شعار “روس، فارس، ارمنى، بونلار توركون دوشمنى” مى دادند. مطبوعات ايران براى درج اخبار مربوط به درگيرى هاى استان تاووش اكثرأ از منابع باكو و غربى استفاده كرده اند. آنان فقط ادعاى طرفين درگير داير بر نقض آتش بس از سوى طرف متقابل را درج كرده اند. بطور مثال سايت “شفق” از اخبار The Defense Post در باره درگيرى هاى اخير استفاده كرده است. طبق بررسى خانم بگيجانيان، رسانه هاى فارسى زبان ترجيحأ از منابع آذربايجانى استفاده كرده و اين امر بر دويست ميليون شنونده فارسى زبان جهان تأثير مى گذارد. بطور مثال در جنگ پهپادها، راديو تلويزيون دولتى ايران، يعنى صدا و سيما فقط نقطه نظرات رسمى باكو در باره ادعاهاى سرنگونى هواپيماهاى بدون سرنشين ارمنستان و تكذيب سقوط پهپادهاى آذربايجانى را منتشر كرده است. مطبوعات ايران همچنين ادعاى وزارت امور خارجه آذربايجان در باره كشته شدن يك روستايى آذربايجانى در روستاى آقدام استان تاووز را منتشر كرده است. اين در حاليست كه اين رسانه ها مى توانستند قبل از انتشار چنين خبر تحريك كننده اى، صحت آنرا بررسى مى كردند. خبرگزارى Farsnews خبر France presse در باره گلوله باران مناطق مرزى ارمنستان از سوى ارتش آذربايجان را منتشر كرده است. اين تنها موردى است كه مطبوعات ايران از يكى از خبرگزارى هاى ارمنستان بنام Aysor استفاده كرده اند. بعضى ها از سخنان آرزرون هوانيسيان هماهنگ كننده دفتر خبرى وزارت دفاع ارمنستان نيز استفاده كرده اند. فارس نيوز از اخبار خبرگزارى آذربايجانى Trend نيز استفاده كرده و با استفاده از اخبار خبرگزارى آناتولى، اخبار مربوط به سفر راميز طاهروف فرمانده نيروى هوايى و معاون وزير دفاع آذربايجان به تركيه و ملاقات وى با هولوس آكار وزير دفاع تركيه منتشر كرده است. مناطق شمالى مرزى ايران كه بيشتر استان هاى ترك زبان هستند، تحت تأثير اخبار رسانه هاى كشورهاى آذربايجان و تركيه بوده و سايت هاى خبرى Arannews. Qafqaz آنجا طرفداران زيادى دارند. عزيز جوانبور رئيس دانشگاه آزاد تبريز با اين سايت ها مصاحبه كرده و با مشاركت آذربايجان در روند مذاكرات صلح در چهارچوب گروه مينسك حل بحران قره باغ وابسته به سازمان امنيت و همكارى اروپا مخالفت كرده است. منصور حقيقت پور از ديگر كارشناسان ايرانى امور منطقه و مشاور نظامى سابق نيروهاى آذربايجانى، در مصاحبه با قفقاز نيوز خواستار حل بحران قره باغ با كمك جمهورى اسلامى ايران شده است.
در مورد موضعگيرى رسمى ايران بايد به مصاحبه مطبوعاتى جواد جهانگيرزاده سفير جمهورى اسلامى ايران در باكو با “پرس كلوب” آذربايجان اشاره كرد. اين مصاحبه در سايت “قفقاز” نيز درج شده و سفير ايران ابراز عقيده كرده است هر گونه راه حل نهايى صلح قره باغ بايد مطابق با منافع ايران و روسيه باشد. در اين راه حل تماميت ارضى آذربايجان و قطعنامه هاى سازمان ملل متحد بايد مراعات شود. سفير ايران در پاسخ به سوال مربوط به احداث سدهاى خداآفرين و گيزگالاس اعلام كرده است اين سدها در چهارچوب موافقت نامه هاى همكارى ميان ايران و آذربايجان احداث مى شود و اين خود گواهى بر شناسايى تماميت ارضى آذربايجان از سوى ايران است. سفير ايران تأكيد كرده است آذربايجان و ايران دو كشور در يك قالب مى باشند و روابط بين دو كشور برادرانه، دوستانه همراه با مشتركات مذهبى،، فرهنگى، تاريخى و مدنى مى باشد. سفير ايران اعلام كرده است در صورت بروز مشكل براى آذربايجان، اولين كشورى كه به كمك خواهد شتافت ايران خواهد بود. نظر سخنگوى وزارت امور خارجه ايران در باره لزوم راه حل نهايى مسالمت آميز براى بحران قره باغ با حفظ تماميت ارضى آذربايجان، در مطبوعات ايران انعكاس يافته است. خبر مكالمه تلفنى سرگئى لاوروف وزير امور خارجه روسيه با همتايان ارمنى و آذربايجانى خود و سپس رايزنى هاى دكتر ظريف وزير امور خارجه ايران با وزراى امور خارجه ارمنستان و آذربايجان در مطبوعات ايران درج شده است. خبر مكالمه تلفنى محمود واعظى رئيس دفتر رياست جمهورى ايران با شاهين مصطفى اف، معاون نخست وزير آذربايجان نيز در مطبوعات ايران درج شده است. مقام ايرانى براى قربانيان آذربايجانى از قول دولت متبوع خود تسليت گفته است. ايران از نظر امنيت ملى و سياست راهبردى شريك ارمنستان در منطقه مى باشد. ايران از طرف ديگر خواهان شناساندن خود بعنوان ام اقراى جهان اسلام و پرچمدار كشورهاى مسلمان مى باشد و از اين نظر با تركيه و عربستان سعودى در حال رقابت است. ايران خواهان افزايش نفوذ خود در كشورهاى اسلامى منطقه و جهان استو براى اتحاد و همبستگى آنان نيز تلاش مى كند. ايران در مورد آذربايجان دچار مشكل مى باشد، چون حكام باكو به اتحاد اسلامى توجه كمترى معطوف داشته و بيشتر در فكر گسترش سياست پانتوركيستى در استان هاى ترك زبان ايران است. حكام باكو از گسترش نفوذ ايران اسلامى در كشور خود بسيار نگران بوده و سعى در محدوديت فعاليت ايران را در كشور خود را دارند. در سطوح بالاى دولتى، پارلمانى و ديگر دواير رهبرى ايران محفل هايى از كروه هاى پانتوركيستى وجود دارند، كه خواهان اتخاذ سياست آذربايجان محور از سوى ايران هستند. اخيرأ نامه روح الله حضرت پور نماينده مجلس اسلامى از اورميه خطاب به راديو تلويزيون دولتى منتشر شده است وى در اين نامه نسبت به عنوان كردن “منطقه ارمنى نشين قره باغ” اعتراض كرده و گفته است بايد از جمله “منطقه غصب شده اسلامى كه بايد آزاد گردد” استفاده شود. در باره احتمال ميانجيگرى ايران در حل بحران قره باغ كه از سال ١٩٩٢ ميلادى مطرح است، كشورهاى غربى با اين ميانجيگرى مخالفت كرده و چنين به نظر مى رسد كه به نفع ارمنستان نيز نخواهد بود. بطور مثال على رضا جبارى در خبرنامه آژانس IRNA در باره درگيرى ميان باكو و ايروان صحبت كرده و تحريك كننده واقعى آنرا جهان غرب دانسته است. وى خواهان مذاكرات مستقيم ميان باكو و ايروان شده است. ايرنا در يك مقاله ديگر نيز به لزوم مذاكرات مستقيم ميان باكو و ايروان اشاره كرده و اين بار لزوم مشاركت كشورهاى منطقه در ميانجيكرى بين همسايگان را مورد تأكيد قرار داده است. به نظر خانم بگيجانيان كه بازتاب وقايع مرزى ميان ارمنستان و آذربايجان در مطبوعات فارسى زبان را بررسى كرده است، رسانه هاى فارسى زبان خارج از ايران از قبيل بخش فارسىEuronews, rfi.fr.fa , dw.com و بى بى سى فارسى فقط به درج اخبار رسمى و سپس تفسيرهاى مغرضانه پرداخته اند. از قرار معلوم نفوذ گروه هاى پان توركيستى در اين رسانه هاى فارسى زبان خارج قابل توجه است.
