در حاشیه تهاجم آذربایجان علیه جمهوری آرتساخ در سپتامبر 2020
مورخ 30 سپتامبر 2020، منبع: سایت رسمی ریاست جمهوری ارمنستان
پرسش- آقای رئیس جمهور با تشکر از وقتی که به ما اختصاص دادید. اعلامیه های ترکیه را مبنی بر اینکه از آذربایجان برای «بازگرداندن اراضی اشغالی» حمایت خواهد کرد، چگونه تعبیر می کنید؟ شما چه پاسخی برای آن دارید؟
پاسخ- متشکرم برای این فرصتی که فراهم نموده اید. اجازه دهید صحبتم را با ابراز همدردی و تسلیت خود خدمت امیر کویت شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح و مردم دوست کویت در رابطه با درگذشت رهبر نوع دوست اعلیحضرت شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح آغاز کنم.
پیرو سؤال شما مایلم به دو سه مورد اشاره کنم. نخست اینکه زمانی که آذربایجان درباره «اراضی اشغالی» صحبت می کند، در واقع بحث پیرامون قره باغ کوهستانی است که خطه تاریخی ارمنی است که در آنجا ارمنیان دایماً طی قرن ها و هزاره های متمادی سکونت داشته اند.
حدود 70 سال قبل ژوزف استالین آن اراضی را به آذربایجان داد و تبدیل شد به جزئی از آذربایجان شوروی. هنگام فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی مردم قره باغ کوهستانی که 90 درصد ساکنین آن را همواره ارمنیان تشکیل داده اند، حق خود برای زندگی آزادانه در سرزمین خود را اعلام نموده، سرنوشت خویش را رقم زدند. لذا این «اراضی اشغالی» محسوب نمی شود.
در اشاره به حضور ارتش ترکیه در آذربایجان لازم به ذکر است که اخبار مربوطه تنها داستان و قصه نیستند. ترکیه می تواند هر چقدر مایل است از آذربایجان حمایت کند، از منظر انسان دوستانه مایلم شاهد آن باشم که چطور کشورها از یکدیگر در عرصه های آموزش، علوم، فناوری و غیره حمایت می کنند. اما زمانی که ژنرال های ارتش ترکیه در آذربایجان حضور دارند، نیروهای تکفیری (مزدور) سوریه از جناح ترکیه از جانب آذربایجان می جنگند، آذربایجان از اقلام متعدد سلاح های ارائه شده از سوی ترکیه و ساخت ترکیه استفاده می کند، و زمانی که جنگنده های «اف-16» ترکیه پروازهایی بر فراز مرز ارمنستان و در بخش قره باغ کوهستانی انجام داده و حتی حریم جمهوری ارمنستان را مورد اصابت قرار می دهند، به نظر من هیچ توجیهی برای همه اینها وجود ندارد. این مداخله آشکار است در زندگی مردم قره باغ کوهستانی و قاطعیت آنها در زندگی آزاد. گمان می کنم در این حالت حمایت و ارائه کمک و مساعدت در حق آذربایجان به معنای مشارکت است در خونریزی، به جای توصیه کردن به آن کشور در زمینه گفتگو با ارمنستان در راستای از سرگیری مذاکرات.
26 سال است سکویی وجود دارد که از سوی سازمان امنیت و همکاری اروپا شکل گرفته است. ریاست این مرجع بر عهده رؤسای مشترک گروه مینسک است یعنی روسیه، فرانسه و ایالات متحده. من سخت بر این باور هستم که برای حل این مسأله تنها یک راه حل وجود دارد و این راه حل مذاکرات است.
در قره باغ کوهستانی ارمنیان نمی توانند شکست بخورند، ارمنیان در آرتساخ، ارمنستان و سراسر دنیا به هیچ وجه نمی توانند این موضوع را بپذیرند، خصوصاً در شرایطی که ترکیه مشمول این امر شده باشد. همه ما به خاطر داریم که 105 سال قبل در آخرین سال های امپراتوری عثمانی 1.5 میلیون ارمنی در طول قتل عام ارمنیان به قتل رسیدند. ما به هیچ وجه نمی توانیم اجازه دهیم که این واقعه تکرار شود.
پرسش- آقای رئیس جمهور مایلم به مواردی اشاره کنم که شما احتمالاً می توانید به آنها اشاره ای داشته باشید. در وهله اول اینکه آذربایجان می گوید که ارمنستان آغازگر درگیری ها بوده است. آذربایجان همچنین اتهامی را مطرح می کند مبنی بر اینکه حزب کارگر کردها (PKK) از شما حمایت می کند. اگر ترکیه مزدوران سوری دارد در آن صورت این کشور اعلام می کند که در قره باغ کوهستانی مزدورانی از PKK حضور دارند. شما اشاره کردید که ترکیه باید به آذربایجان توصیه هایی بکند. آیا قبول دارید که این کشور می تواند میانجیگر باشد؟ آیا برای مذاکراتی مستقیماً با ترکیه آمادگی دارید؟
پاسخ- من اشاره به این امر داشتم که مطلوب بود ترکیه توصیه هایی بکند نه اینکه مشمول جنگ شود و نظامیان، ژنرال ها، مزدوران، رزمندگان و هواپیماهای خود را به قره باغ کوهستانی بفرستد. اما آنها درست برعکس عمل می کنند. در چنین شرایطی چطور می توانند بعنوان میانجیگر عمل کنند؟ من نمی توانم تصور کنم این امر چطور می تواند انجام گیرد. ترکیه می تواند تظاهر کند که مشکلاتی با ارمنستان وجود دارد. اما اینکه افراد مسلح PKK در ارمنستان حضور دارند مطلقاً بی اساس است. مطلقاً بی اساس. آنها همچنین اشاره می کنند که ارمنیان خطوط لوله نفت و گاز دارای اهمیت بین المللی را در آذربایجان مورد هدف قرار می دهند. این نیز اظهاراتی بی اساس است. اجازه دهید یک سؤال ابتدایی از باب منطق با شما مطرح کنم؛ اگر ارمنیان قصد ضربه زدن به خط لوله گاز باکو-جیهان را داشتند چرا 20 سال قبل دست به چنین اقدامی نزدند وقتی این خط لوله در حال احداث بود؟ یکی دو شلیک و این خط لوله گاز هرگز در آنجا وجود خارجی نداشت. 20 سال قبل اگر نشانه گرفته می شد، آنها به آذربایجان اجازه نمی دادند از طریق ترکیه نفت چند میلیارد دلاری را به جامعه بین الملل بفروشد، ثروتمند شود و این مبالغ را برای اقتدار ارتش خود بکار گیرند، از سراسر دنیا سلاح خریداری کنند و امروزه با آنها ارمنیان را هدف قرار دهند.
منطق این امر کجا است؟ اگر ما مایل بودیم خط لوله گاز را هدف قرار دهیم این کار را 20 سال قبل انجام می دادیم. ترکیه می تواند تظاهر کند و اعلام کند که افراد مسلح PKK حضور دارند، و اینکه ارمنیان مایلند خطوط لوله گاز را هدف قرار دهند. همه اینها صرفاً توجیهی است برای تأمین حضور مقتدر خودشان در آذربایجان.
به نظر من حضور مقتدرانه ترکیه در آذربایجان تهدید دیگر رو به رشدی است برای ارمنستان.
پرسش- چرا گمان می کنید که ترکیه بانی همه این کارها است؟ وقایع به چه شکلی جریان دارند؟ آیا در آینده شاهد مذاکراتی بیشتر خواهیم بود؟ و آیا راه حل و ناظرین مشخصی امکان پذیرند؟ یا شاهد درگیری های نظامی بیشتری خواهیم بود؟
پاسخ-در وهله اول اجازه دهید بگویم که حملات و عملیات نظامی از سوی آذربایجان آغاز شده اند. ارمنیان قره باغ کوهستانی هیچ دلیلی برای حمله به آذربایجان نداشتند. آنها در جمهوری مستقل خود سکونت دارند، با روال عادی و طبیعی زندگی می کنند، چرا باید به آذربایجان حمله می کردند و دست به چنین خونریزی هایی می زدند؟
حمله از جانب آذربایجان سازماندهی شده، چون به لحاظی آنها دستخوش چنین سرابی هستند که می توانند از طریق اقدامات نظامی مسأله را حل کنند. من این را سراب نامیدم چون می توانم ثابت کنم که ملت ارمنی به هیچ وجه دیگر از این پس هرگز اجازه نخواهد داد قتل عامی دیگر رخ دهد. هر فرد ارمنی جامه سرباز را بر تن کرده و به ارمنیان قره باغ کوهستانی کمک خواهد کرد تا از وطن خود دفاع کنند.
هیچ راه دیگری وجود ندارد جز بازگشت بر سر میز مذاکرات.
سؤال شما بیشتر باید خطاب به الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان مطرح شود؛ او است که آغازگر این درگیری ها بوده و خود او هم باید آن را خاتمه دهد. ارمنیان از مردم قره باغ کوهستانی دفاع می کنند و طرف آذربایجانی باید تصمیم بگیرد، درک کند و موافقت کند که این مسأله راه حل نظامی ندارد. تنها یک راه حل انسانی وجود دارد که مذاکرات است. برای مذاکرات نیازی نیست طرفین مذاکره و میانجیگرانی جستجو کنیم، زیرا سازمان امنیت و همکاری اروپا با سه کشور عضو ریاست مشترک آن شامل ایالات متحده آمریکا، فرانسه و روسیه وجود دارد، کشورهای عهده دار ریاست مشترکی که همه می توانند به آنها اعتماد کنند.
مسیری که به سمت صلح سوق می دهد بازگشت به مذاکرات است، و نه تلف کردن جان انسان ها. تلفات جانی در هر دو طرف ارمنی و آذربایجانی به ثبت می رسند. می توان هر دلیل فرضی را ابداع کرد، برای توجیه این امر که چرا فلان کار انجام می گیرد، می توان گفت نیروهای PKK حضور دارند و به این دلیل است که ارتش ترکیه در آذربایجان حضور دارد یا آنها از خط لوله گاز دفاع می کنند، یا اینکه نژادشان مشترک است، دارای ارتباطات نژادی هستند و غیره. اما همه اینها نمی تواند اساسی باشد برای حمله به جمهوری مستقل قره باغ کوهستانی و همچنین زیر آتش گرفتن جمهوری ارمنستان. ترکیه باید به خاطر داشته باشد که خودش هنوز عضو ناتو است، سازمانی با سیاست دفاعی کاملاً مخالف اقدامات امروز ترکیه.
پرسش- بله، درست می فرمایید جناب رئیس جمهور، ترکیه عضو ناتو است. چه انتظاری از ناتو دارید؟ جامعه بین الملل چکار می تواند بکند؟ به نظر شما آیا گروه مینسک می تواند اقدامات اثربخشی انجام دهد؟ تا امروز ما هیچ راه حل هم ارزی از جانب گروه مینسک یا ناتو مشاهده نکرده ایم.
پاسخ- ما بعنوان جمهوری ارمنستان که مدافع حقوق ارمنیان ساکن قره باغ کوهستانی است، جامعه بین الملل و همه را مخاطب خود قرار داده ایم. ما مثل ترکیه تنها کسانی را که با ما نزدیکی نژادی یا مذهبی دارند مخاطب خود قرار نمی دهیم. ما در محیطی جهانی زندگی می کنیم و باید برای مذهب و تعلقات نژادی یکدیگر احترام قائل باشیم. ما همه را مخاطب خود قرار داده ایم، اعم از سازمان ملل، دوستانمان از کشورهای عربی و اسلامی، اروپا، آسیا، آفریقا و ایالات متحده آمریکا. مخاطب قرار داده و گفته ایم که آنها باید آذربایجان را تحت فشار بین المللی قرار دهند زیرا همین کشور است که آغازگر این خونریزی بوده است. ما همچنین با رؤسای مشترک گروه مینسک در تماس هستیم. دولت، نخست وزیر، وزارت امور خارجه ارمنستان با رؤسای سه کشور عهده دار ریاست آن گروه در ارتباطند. ما ابراز امیدواری می کنیم که جامعه بین الملل، فشارهای بین الملل، سازمان امنیت و همکاری اروپا، رؤسای مشترک گروه مینسک در نهایت خواهند توانست آذربایجان و همچنین ترکیه را که امروزه آشکارا از آذربایجان حمایت می کند، مهار کنند، همه این موارد را متوقف ساخته و بر سر میز مذاکره باز خواهند گرداند.
می توانم یک بار دیگر تأیید کنم که ملت ارمنی به هیچ نحوی اجازه نخواهد داد که حقوق مردم قره باغ کوهستانی نقض شوند. ما هرگز اجازه نخواهیم داد که قتل عام دیگری در وطنمان صورت گیرد.
من خطاب به همه، از جمله طرفین آذربایجان و ترکیه اعلام می کنم، این خونریزی ها را متوقف سازید و برگردید بر سر میز مذاکره.
با سپاس، جناب رئیس جمهور.
