نیکول پاشینیان فقط دو سال نخست‌وزیر ارمنستان بوده است. اکنون این کشور در قره‌باغ کوهستانی علیه جمهوری آذربایجان می‌جنگد. ارمنیان معتقدند که دشمن اصلی در آنکارا نشسته است، یعنی رجب طیب اردوغان.
اشپیگل: نخست‌وزیر، شما تازه از قره‌باغ کوهستانی برگشتید. اوضاع آنجا چطور است؟ در استپاناکرت چه دیدید؟
پاشینیان: من شهری زیر آتش موشک دیدم؛ مجتمع‌های مسکونی و زیرساخت‌های شهری که هدف موشک‌ها قرار می‌گرفتند. و من فکر می‌کنم آذربایجانی‌ها در زمان حمله آگاهند که در حال شلیک به خانه‌های مسکونی، زیرساخت‌های مدنی، مدرسه‌ها و کودکستان‌ها هستند. اما این حقیقت مانع از اقدامشان نمی‌شود. البته جای تعجب نیست. زیرا اکنون دیگر این یک واقعیت پذیرفته‌شده در سطح بین‌المللی است که در این جنگ شعله‌ورشده از سوی جمهوری آذربایجان، نمایندگان گروهک‌های تروریست بین‌المللی به‌عنوان متحد نیروی نظامی آذربایجان شرکت می‌کنند. و این نمایندگان گروهک‌های تروریست بین‌المللی را ترکیه به جمهوری آذربایجان منتقل می‌کند. این تصویری کامل از وضعیت موجود است.
اشپیگل: این جنگ شخصاً برای شما چگونه آغاز شد؟ این حمله از ساعت ۸ صبح روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد.
پاشینیان: رئیس‌جمهوری آرتساخ، (قره‌باغ کوهستانی) تماس گرفت و گفت حمله‌ای صورت گرفته است. سپس به‌منظور بررسی خبر با رئیس ستاد مرکزی نیروهای نظامی‌مان تماس گرفتم. و او خبر را تأیید کرد. سپس یک نشست فوری شورای امنیت ملی را تشکیل دادیم و در کشور وضعیت نظامی و فراخوان عمومی نیروهای ذخیره اعلام کردیم. زیرا ارزیابی اولیه‌ی ما این بود – و دیرتر نیز ثابت شد که این ارزیابی بی‌اساس نبوده است – که خطر حمله به جمهوری ارمنستان نیز وجود دارد. و دیدیم که در روزهای آتی مناطق مسکونی ارمنستان بمباران شدند و تلفاتی در میان غیرنظامیان ثبت شد. تا آنجا که پهپادهای دشمن به آسمان ایروان و شهرهای هم‌جوار نیز مشاهده شدند.
اشپیگل: در سال‌های گذشته هر از گاهی در قره‌باغ و در مرز ارمنستان-آذربایجان درگیری‌های و تبادل آتش متقابلی صورت گرفته است: در ۲۰۱۶، ۲۰۱۸ و در ژوئیه ۲۰۲۰. اما این بار شدت درگیری‌ها در حدی است که در دهه‌های اخیر هیچ‌گاه نبوده است. چرا؟
پاشینیان: بله، حق با شماست. کارشناسان نظامی ما می‌گویند که جنگی با این وسعت، با این تعداد نیروی نظامی، فناوری نظامی و ادوات جنگی، در قرن بیست‌و‌یکم یا جای دیگری رخ نداده است، یا اگر هم رخ داده باشد بسیار نادر است. و این واقعیت توضیح خود را دارد: مشارکت ترکیه در این جنگ.
اشپیگل: لطفا توضیح دهید.
پاشینیان: ترکیه پس از صد سال با بازگشت به قفقاز جنوبی قصد دارد سیاست نسل‌کشی ارمنیان را ادامه دهد. شما می‌دانید که در سال ۱۹۱۵، در زمان دولت ترک‌های جوان امپراطوری عثمانی، اولین نسل‌کشی قرن۲۰-ام اجرا شد و ۱.۵ میلوین ارمنی کشته شدند. لیکن هدف این سیاست نسل‌کشی‌گرایانه فقط ایجاد تحریک احساسی و تنفر نسبت به ارمنیان نیست. ارمنیان قفقاز جنوبی آخرین مانع موجود در مسیر ترکیه برای اجرای سیاست‌های توسعه‌طلبانه و بازیابی امپراطوری هستند. ما این سیاست را باید با لحاظ کردن سیاست جامع‌تر این کشور در منطقه‌ی مدیترانه بررسی کنیم. و در این سیاست تروریست‌ها و مزدوران نقش دارند. جامعه‌ی جهانی و به‌ویژه اروپا باید با جدیت تمام این مسئله را ارزیابی کنند. اگر اروپا این کار را انجام ندهد، باید انتظار آن را داشته باشند که ترکیه با سیاست توسعه‌طلبانه‌اش را به‌زودی در حوالی وین ببینند.
اشپیگل: شما در واقع معتقدید که برای ترکیه قره‌باغ کوهستانی اهمیتی ندارد، بلکه این کشور در صدد آن است که از طریق سرزمین‌های ارمنی راهرویی ایجاد کند؟
پاشینیان: بله. و می‌بینیم که هدف ترکیه جذب صددرصد حکومت جمهوری آذربایجان است. دیگر این آذربایجان نیست که درباره‌ی سرنوشت خود تصمیم می‌گیرد، ترکیه در این مورد تصمیم می‌گیرد.
اشپیگل: ارتش آذربایجان عمدتا از جنوب، از مرز با ایران در حال پیشروی است. رئیس‌جمهوری آذربایجان، الهام علی‌اف، تقریباً هر روز از گرفتن مناطقی مسکونی خبر می‌دهد. چرا این روستاها را به آنها واگذار نمی‌کنید؟ این منطقه خالی از سکنه است، به قره‌باغ کوهستانی متعلق نیست، بلکه در کمربند امنیتی‌ای واقع است که ارمنیان سال‌ها پیش در اطراف منطقه‌ی مورد مناقشه ایجاد کرده‌اند.
پاشینیان: فکر می‌کنم برای جمهوری آذربایجان هنوز زود است که چنین اعلامیه‌هایی صادر کند. نیروهای ارتش تدافعی قره‌باغ کوهستانی در حال انجام عملیات ضدتروریستی است و در نتیجه‌ی این عملیات است که ما خواهیم دید که چه نتیجه‌ای در منطقه حاصل می‌شود. کمربند امنیتی مذکور بی‌دلیل ایجاد نشده است. هدف آن محافظت از ساکنان قره‌باغ کوهستانی و دور نگه‌داشتن مهاجمان بالقوه از شهرها و روستاها بود. درگیری‌های امروز نشان می‌دهد که ادامه حیات مردم قره‌باغ کوهستانی، همچنان از سوی جمهوری آذربایجان تهدید می‌شود.
اشپیگل: آیا از روسیه درخواست کمک نظامی کرده‌اید؟
پاشینیان: ارمنستان و روسیه در مسائل امنیتی متحد یکدیگرند و تعهدات قراردادی متقابل مشخصی دارند. و من اطمینان دارم که اگر شرایط لازم پیش بیاید، روسیه به تعهدات خود نسبت به ارمنستان عمل خواهد کرد.
اشپیگل: این دقیقاً به چه معناست؟ یعنی در صورتی که به قلمروی ارمنستان حمله شود؟
پاشینیان: این شرایط معیار ارزیابی مشخصی دارد، همانند میزان، گستردگی و پتانسیل تهدید. ما مکانیزم‌های قراردادی مشخصی برای این کار داریم. می‌دانید که پایگاه نظامی ۱۰۲ روسیه در ارمنستان قرار دارد. نیروهای مرزی روسیه از مرزهای ارمنستان با ترکیه و ایران محافظت می‌کنند.
اشپیگل: به‌گفته‌ی سرویس مطبوعاتی کرملین، ولادیمیر پوتین حتا با روئسای جمهوری آذربایجان و ترکیه تماس نگرفته است.
پاشینیان: البته من نمی‌توانم در این مورد تفسیری داشته باشم، اما تماس‌های تلفنی بدون هدف صورت نمی‌گیرند. مدیر سرویس اطلاعاتی خارجی روسیه رسماً اعلام کرده است که نمایندگان گروهک‌های تروریستی بین‌المللی در کنار ترکیه و آذربایجان علیه قره‌باغ و ارمنستان می‌جنگند. اتفاقاً روسیه اولین کشوری نیست که در این‌باره صحبت می‌کند و یا به آن اشاره می‌کند. در این باره فرانسه و ایران نیز صحبت کرده‌اند. به‌تعبیری دیگر، این جنگی بر علیه دنیای متمدن است، و در عمل ارمنستان و قره‌باغ کوهستانی در خط مقدم این نبردند. ما علیه سیاست توسعه‌طلبانه‌ی ترکیه و تروریزم بین‌المللی می‌جنگیم.
اشپیگل: آذربایجان امیدی به بازپس‌گیری سرزمین‌هایش از طریق غیرنظامی ندارد. آیا امکانی برای مصالحه، همانند بازگرداندن بخش‌هایی از کمربند امنیتی را می‌بینید؟
پاشینیان: دولت قره‌باغ کوهستانی باید آنها را بازگرداند، نه من. اما در چنین حالتی چه کسی می تواند امنیت مردم قره‌باغ کوهستانی را تضمین کند؟
مصاحبه کننده: Christian Esch، ایروان، هشتم اوت ۲۰۲۰
