به گزارش خبرنگار مهر، هفته گذشته رئیس جمهور ترکیه سد بحث برانگیز «ایلیسو» را بر روی رود دجله افتتاح کرد. این سد سنگی با سطح بتنی بر روی رودخانه دجله نزدیک روستای ایلیسو و در امتداد مرز استان‌های «ماردین» و «شرناق» ترکیه است. این سد یکی از ۲۲ سد پروژه جنوب شرقی آناتولی است و هدف آن تولید برق، کنترل سیل و ذخیره آب است. ساخت این سد در سال ۲۰۰۶ آغاز شد و ابتدا انتظار می‌رفت تا سال ۲۰۱۶ تکمیل شود.
سد ایلیسو گنجایش ۴۳ میلیارد متر مکعب آب را دارد و پس از سد آتاتُرک، دومین سد بزرگ ترکیه محسوب می شود. گفته می شود با احداث این سد حجم قابل توجهی از آب ورودی به دجله کم خواهد شد در نتیجه باید منتظر پیامدهای منفی زیست محیطی در ایران و عراق بود.
در همین راستا جمال محمد ولی سامانی، مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه این سد یکی از مجموعه پروژه‌های ترکیه موسوم به گاپ است، افزود: با اجرای کامل این طرح در کنار طرح‌های دیگر از جمله سد بزرگ آتاترک که می‌تواند کاملاً حجم رود فرات را در اختیار گیرد، ترکیه عملاً کنترل آب‌های بالادست منطقه‌ای را در اختیار می‌گیرد و می‌تواند با توجه به شرایط خشکسالی یا ترسالی از این اهرم به منظور اهداف سیاسی خود استفاده کند.
وی افزود: بر اساس پیش‌بینی‌ها حداقل ۵۰ درصد «آورد» رود دجله تحت کنترل این سد کاهش می‌یابد. در واقع هرچه در این سال‌ها عراق و ایران تلاش کردند به نتیجه نرسید و در حال حاضر افق تاریکی از این جهت وجود دارد.
مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس در پاسخ به سوالی مبنی بر وضعیت فعلی رود دجله گفت: با توجه به اینکه در خود کردستان عراق هم سدهای متعددی بر روی دجله ساخته شده است، در این سال ها حجم آب این رود کاهش جدی داشته است و با وجود سد جدید ترکیه قطعاً پایتخت این کشور هم دچار مشکل می شود.
ولی سامانی با اشاره به تبعات احتمالی ساخت این سد برای ایران گفت: در گذشته هم که این سد وجود نداشت، خروجی بسیار کمی به هورالعظیم در ایران وارد می شد و عملاً فقط ایران سهم ناچیز خود را به تالاب می‌ریخت و در این سال ها بخش‌های عمده‌ای از تالاب هورالعظیم در عراق خشک شده است. با احداث سد جدید ترکیه، احتمال خشکی بیشتر این تالاب و افزایش گرد و غبار و ریزگردها در استان‌های مرزی ما وجود دارد.
این کارشناس ادامه داد: از همین جهت پیش‌بینی می‌کنم با توجه به حجم ۷-۶ میلیارد متر مکعبی آب‌های مرزی ایران، در آینده‌ای نزدیک فشار عراق به ایران برای استفاده از این آب‌ها افزایش پیدا کند.
وی افزود: ضمن اینکه ترکیه در حال ساختن سدی بر روی رود ارس است که می‌تواند کاملاً این رود را تحت کنترل خویش درآورد و میان ما و ارمنستان مشکل جدی ایجاد کند. به طور کلی این طرح‌های آبی از سوی ترکیه به منظور اهداف سیاسی در منطقه ایجاد شده و باید هرچه سریع‌تر اقدامات متقابل انجام شود.
مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: برای مقابله با اقدامات ترکیه و افزایش قدرت دیپلماسی آب اولاً ما باید عراق را حمایت کنیم، زیرا ضرر سد مذکور به طور مستقیم به این کشور می رسد.
ولی سامانی با تأکید بر اینکه در سال های گذشته در ایران برای فعالسازی دیپلماسی آب، اقداماتی جدی انجام نشده، ادامه داد: همچنین باید با تشکیل کارگروهی متشکل از وزارت خارجه، وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و با حمایت شورای عالی آب شکایت‌های زیست محیطی خود را، از جمله مشکل ریزگردها که در عراق و ایران نمود جدی پیدا کرده، به مجامع بین‌المللی ارسال کنیم.
وی در پایان تأکید کرد: علی رغم اقدامات و تلاش‌هایی که در این سال‌ها توسط ایران و عراق به منظور جلوگیری از ساخت سد ایلیسو انجام گرفت ولی در نهایت این سد ساخته شد و دلیل آن عدم وجود یک توافق بین‌المللی لازم‌الإجرا در منطقه به منظور بهره‌مندی عادلانه از آب است.
