به گزارش iras.ir بيش از سه دهه از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و استقلال جمهوري ارمنستان مي‌گذرد و ايران و ارمنستان در آستانه سي سالگي برقراري روابط ديپلماتيك هستند. ارمنستان تنها همسايه مسيحي ايران محسوب مي‌شود كه پيوندهاي بسيار كهن تاريخي و فرهنگي با ايران و حضور هموطنان ارمني در داخل ايران ويژگي خاصي به آن بخشيده است.
ولی کالِجی
نکته شایان توجه این است که طی سه دهه گذشته، باثبات‌ترین روابط ایران با ۱۵ کشور همسایه به ارمنستان تعلق داشته است و تقریبا هیچ جریان سیاسی و فکری در داخل ارمنستان وجود ندارد که مخالف توسعه روابط با ایران باشد. ارمنستان هرچند کشوری کوچک است، اما کشوری مهم و عامل توازان بخش در معادلات منطقه قفقاز جنوبی محسوب می‌شود. مرز ایران و ارمنستان یکی از مسیرهای اصلی ترانزیتی ایران به منطقه قفقاز به ویژه در «کریدور خلیج فارس- دریای سیاه» محسوب می‌شود.
همچنین ارمنستان تنها کشور منطقه قفقاز است که در کنار روسیه، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان، عضو «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» است و با توجه به «موافقتنامه تجارت ترجیحی» بین ایران و اتحادیه، تجارت و بازرگانی ایران با ارمنستان از این منظر مزیت رقابتی بهتری در مقایسه با دو کشور دیگر منطقه قفقاز برخوردار است. ارمنستان علاوه بر دسترسی اقتصادی و تجاری به اوراسیا، از توافقنامه‌های اقتصادی مهمی نیز با اروپا برخوردار است . هرچند حجم روابط دو کشور حدود ۴۰۰ میلیون دلار است که اگر موانع متعدد صادرات و واردات از جمله در حوزه‌های بانکی، صدور مجوزها، توسعه و تجهیز پایانه‌های مرزی و گمرکی نوردوز (ایران) و مِقری (ارمنستان) و فراهم کردن بیشتر فضا برای فعالیت اتاق‌های بازرگانی و بخش‌های خصوصی دو کشور فراهم شود، این ظرفیت و امکان وجود دارد تا در شرایط جدید تجاری و اقتصادی در منطقه حجم تجارت ایران و ارمنستان به یک میلیارد دلار در سال برسد.
متاسفانه با وجود اهمیتی که توسعه روابط ایران و ارمنستان دارد و به بخشی از آن اشاره شد، مناسبات دیپلماتیک و کنسولی دو کشور طی سه دهه گذشته تنها از طریق سفارت های دو کشور در تهران و ایروان دنبال می‌شود و لذا ایران و ارمنستان فاقد کنسولگری در شهرهایی غیر از پایتخت هستند. لذا به منظور برطرف کردن این خلأ، گام‌هایی نیز در گذشته برداشته شد، هرچند بنا به دلایل مختلف اجرایی نشد. یکی از مهمترین این اقدامات، مصوبه هیات دولت ایران در تاریخ ۲/۱۰/۱۳۸۶ در رابطه با صدور مجوز گشایش سرکنسولگری دولت جمهوری ارمنستان در شهر تبریز بود که به امضای پرویز داوودی، معاون اول وقت رییس‌جمهور در دولت محمود احمدی‌نژاد رسید.
پس از چند سال وقفه، هیات دولت ایران در ۸ دی ۱۴۰۰ با تاسیس کنسولگری ایران در شهر «کاپان» ارمنستان موافقت کرد که بعضا از آن با تلفظ «قاپان» نیز یاد می‌شود.
گشایش کنسولگری‌های ایران و ارمنستان در شهرهای کاپان و تبریز را به ویژه در شرایط کنونی اهمیت و ضرورت می‌بخشد، می‌توان به اختصار این‌گونه بیان کرد:
۱- شاید در نگاه اول به نظر برسد که با توجه به لغو ویزای متقابل بین ایران و ارمنستان که از سال ۱۳۹۵ اجرایی شده است، ضرورت چندانی به گشایش کنسولگری جدید بین دو کشور نیست. اما واقعیت آن است که وظایف، اختیارات و خدمات بسیار گسترده و متنوع کنسولگری‌ها را نباید تنها به حوزه صدور ویزا محدود کرد. صدور یا تمدید گذرنامه، تایید اسناد کشور متبوع در کشور میزبان، صدور شناسنامه برای تازه متولدان، خدمات حقوقی، مانند پذیرش وکالتنامه و فرستادن آن به کشور مقصد، امور دانشجویی و خدمات مورد نیاز بازرگانان، از جمله وظایف کنسولگری هر کشوری است. همچنین برخی مجوزهای تجاری یا راهنمایی‌های قانونی مورد نیاز بازرگانان یا گردشگران هم از خدمات بخش کنسولی محسوب می‌شوند.
۲- در حال حاضر، ترکیه و جمهوری آذربایجان در شهر تبریز دارای کنسولگری هستند که نقش بسیار مهمی در ارایه خدمات کنسولی این دو کشور به شهروندان ایرانی و نیز اتباع دو کشور در داخل ایران دارد. لذا گشایش کنسولگری ارمنستان در شهر تبریز می‌تواند مکمل و تقویت‌کننده نقش و جایگاه شهر تبریز در ارایه خدمات کنسولی به ترکیه و منطقه قفقاز باشد.
۳- دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال غرب کشور در استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز واقع شده و همین امر دلیل دیگری بر ضرورت و اهمیت گشایش کنسولگری‌های جدید در این شهر از جمله کنسولگری ارمنستان است.
۴- استان آذربایجان شرقی و به ویژه شهر تبریز سهم بسیار مهمی در صادرات به ارمنستان دارد و بسیاری از فعالین تجاری و بازرگانی در ارمنستان را هموطنان آذری تشکیل می‌دهند.
۵- تنها پایانه مرزی و گمرکی ایران برای تجارت و بازرگانی با ارمنستان، «منطقه نوردوز» از توابع شهرستان جلفاست که در استان آذربایجان شرقی و در مجاورت رود ارس و مرز مشترک ایران با ارمنستان واقع شده است.
۶- باید توجه داشت که روابط تجاری، بازرگانی و ترانزیتی ایران با ارمنستان، روابطی در سطح دوجانبه نیست و گرجستان و فدراسیون روسیه و نیز دریای سیاه و شرق اروپا (از مسیر ارمنستان- گرجستان) را نیز شامل می‌شود. چنانکه در ابتدای این نوشتار اشاره شد، ارمنستان تنها کشور منطقه قفقاز است که در کنار روسیه، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان، عضو «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» است .
۷- موقعیت شهر «کاپان» در استان «سیونیک» ارمنستان نیز که به عنوان محل تاسیس کنسولگری ایران در نظر گرفته شده، بسیار مهم و راهبردی است.
با توجه به «موافقتنامه تجارت ترجیحی» بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مسیر ترانزیتی و تجاری ارمنستان از اهمیت بالایی در توسعه مناسبات تجاری کشورمان با اوراسیا برخوردار است.
