35 سال پیش، در سال 1988 در روزهای 27 تا 29 فوریه، به تحریک مقامات آذربایجان و در نتیجه انفعال جنایتکارانه، قتل عام ارامنه در شهر سومگایت رخ داد که صدها ارمنی از جمله کودکان، زنان و سالمندان کشته شدند و هزاران نفر به زور آواره شدند.
به گزارش “رادیوی عمومی ارمنستان” کارشناسان معتقدند ارمنستان باید برای ارزیابی سیاسی جنایت سومگایت را دنبال کند، به ویژه زمانی که آذربایجان با استفاده مداوم از مواد جعلی تلاش می کند همه چیز را در آینه کج به جهانیان ارائه دهد.
آذربایجان وقایع رخ داده در خوجالی در 26 تا 28 فوریه سال 1992 را به برند تجاری برای خود تبدیل کرد و در تلاش است تا به اصطلاح، این دو رویداد را متعادل کند.
در این میان حتی خود آذربایجانی ها نیز فاش کرده اند که جنایات خوجالی و در واقع آغدام که توسط مقامات آن کشور طبل می شود، به وضوح در سطح دولتی برنامه ریزی شده است مانند جنایات سومگایت و باکو، با این تفاوت که در دو مورد اخیر، هدف جنایات ارامنه بوده اند։ به عنوان ادامه سیاست دولت برای نابودی ارامنه․
در فوریه 1988، سیاست نسل‌کشی و تبعید اجباری ارامنه توسط دولت آذربایجان شوروی در سومگایت در باکو و گانزاک، ادامه یافت. به گفته مریم آوگیان، هماهنگ کننده “مجمع ارمنی پناهندگان جمهوری سوسیالیستی شوروی آذربایجان”، سمگایت تا به امروز “برج ناقوس خاموش” است.
“این واقعیت که ارامنه می توانند با افراد جدید مخالفت کنند، ارمنی ها باید به خود بیایند. و برای به خود آمدن باید برای مقابله با آن آماده شد.”
کارشناسان تاکید می کنند که رهبری آذربایجان با چنین بلوف های تبلیغاتی همواره تلاش کرده است تا توجه جامعه بین المللی را از موضوع محکومیت جنایت سومگایت منحرف کند.
به گفته مریم آوگیان، در این میان، طرف ارمنی هیچ اقدامی برای بیان این واقعیت انجام نداده است که سومگیت ادامه نسل کشی 1915 بود.
مریم آوگیان یادآور می شود که رئیس جمهور روسیه در طول جنگ در سال 2020 سه بار از وقایع سومگایت یاد کرد، اما نه به خاطر درد، بلکه به این دلیل که می خواست موضوع ارمنستان را با قیمت بالا به علی اف و اردوغان بفروشد.
به مناسبت سی و پنجمین سالگرد کشتار ارامنه در سومگایت، وزارت امور خارجه جمهوری ارمنستان بیانیه ای صادر کرد که در آن آمده است: “قتل عام هایی که از قبل توسط مقامات آذربایجان برنامه ریزی شده بود به منظور سرکوب وحشیانه مبارزات تمدنی مردم قره باغ کوهستانی برای زندگی با عزت و ایجاد صلح در سرزمین تاریخی خود انجام شد.
مریم آوگیان معتقد است که باید در مورد آن صحبت کرد، هر روز گفت و کار کرد، ماشین های تبلیغاتی ایجاد کرد و به کار انداخت. قابل ذکر است که گرجی های مسلمان، ترک مسختی در خوجالیو کشته شدند و خود ایاز متالبوف در این باره صحبت کرد، برخی از خبرنگاران آذربایجانی و غیره صحبت می کنند.
آنجلا البیگووا پس از مطالعه سیاست ارمنی طرفداری آذربایجان و جمع آوری حقایق کافی، مشاهده می کند که ما زمانی برای تغییر موقعیت خود در جنگ اطلاعاتی با آذربایجان نداریم.
وی گفت: “کل پایه مواد قبلا ایجاد شده است. همه چیز وجود دارد، فقط باید از آن به درستی استفاده کرد، در کانال های مناسب، چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور. فقط باید این خبر را پخش کنید.”
آرتاک بیگلاریان مشاور وزیر جمهوری آرتساخ با اشاره به سالگرد سومگایت تاکید کرد: “«تا به امروز، سیاست نفرت پراکنی علیه ارامنه در آذربایجان ادامه دارد و عمیق‌تر می شود که یکی از بارزترین جلوه‌های آن، ظالمانه‌ترین جنگ سال 2020 و اکنون محاصره 78 روزه آرتساخ است. تا زمانی که این جنایات علیه بشریت به درستی مجازات نشوند، آذربایجان و ترکیه به این جنایات زنجیره ای وحشتناک ادامه خواهند داد که تهدیدی برای جهان متمدن است.”
تارون سیمونیان متخصص حقوق بین الملل می گوید: “واضح است که سومگایت یکی دیگر از اقدامات نسل کشی ارامنه بود.” به گفته وی، اما امروز نمی توان با آن حقایق، روند جداگانه‌ای را آغاز کرد، زیرا هیچ نمونه‌ای وجود ندارد که بتوانیم در آن پرونده روند قضایی را آغاز کنیم.”
وی گفت: “آذربایجان و ارمنستان پس از استقلال و در سال های مختلف به دادگاه های بین المللی پیوستند. به عبارت دیگر، مکانیزمی که مثلاً اکنون در چارچوب کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض نژادی از آن استفاده می کنیم، در مورد سومگایت وجود ندارد. با این حال، پرونده های سومگایت، باکو، کیروآباد و سایر اقدامات نسل کشی، به عنوان سیاست زنجیره ای، باید در جریان رسیدگی دادگاه، همچنین در چارچوب موردی که تاکید کردم، ارائه شود. این واقعیت بسیار مهم است که خود سیاست را ثابت می کند.”
