regionmonitor- یکی دیگر از مشکلات موجود در روابط آذربایجان و ایران، فشار مستمر و تلاش برای همگون سازی نسبت به طرفداران ایران و ایرانی زبانان، مسلمانانی که معتقد به اسلام شیعه هستند است. این روند که سال ها ادامه دارد همواره با دستگیری همراه بوده است و در شرایط صلح و جنگ، به عنوان قاعده تات ها، تالش ها و نمایندگان سایر اقلیت های ایرانی یا غیرترک الاصل به خط مقدم یا خطرناک ترین نقاط جبهه اعزام می شوند. قاعدتاً ایران از طریق این جمعیت سعی در تقویت نفوذ خود در آذربایجان دارد.
قابل ذکر است که این لایه در واقع مخالف اصلی مقامات آذربایجان است. با توجه به اینکه اپوزیسیون سیاسی در آذربایجان دهه هاست که سرکوب شده و در حال حاضر نفوذ چندانی ندارد. اپوزیسیون شیعه در آذربایجان فعال ترین است که گاهی مطالبات سیاسی نیز مطرح می کند. به همین دلیل است که سرکوب شخصیت‌های مذهبی شیعه توسط باکو باعث ایجاد مشکل در روابط ایران و آذربایجان شده است. قابل ذکر است که مطبوعات ایران اغلب در مورد این می نویسند. در میان مصادیق متعدد حبس، می توان به بازداشت حاجی الهام علی اف، سرپرست رئیس “حزب اسلامی آذربایجان” در 29 فوریه سال 2020 اشاره کرد که متهم به خیانت به میهن بود. “حزب اسلامی آذربایجان” در شهر شیعه نشین نارداران که یکی از حومه های باکو و تنها مرکز شیعیان محافظه کار آذربایجان است، تأسیس شد. در سال های 2002، 2006 و 2015 تظاهراتی در نارداران برگزار شد. پس از آخرین حوادث در سال 2015، ده ها نفر دستگیر شدند، پلیس و ساکنین نارداران کشته شدند. طاهر باقرزاده که تأثیرگذارترین فعال و نظریه پرداز شیعه در آذربایجان به شمار می رود نیز در میان دستگیر شدگان بود.
در این راستا، شیخ الاسلام حاجی اللهشکور پاشازاده، رئیس اداره مسلمانان قفقاز، بار دیگر فرصت را از دست نداد و ارمنستان را مقصر دانست. به گفته وی بزرگترین دشمن آذربایجان ارمنستان است و ممکن است انگشت ارمنستان در برگزاری این رویداد در آذربایجان دخیل باشد و در پایان گفت که نارداران حق دارد که این اتفاقات را به زور حل کند.
پس از این درگیری، مجلس آذربایجان چند اصلاحیه را که مربوط به انجام فعالیت های مذهبی بود به بحث گذاشت. برنامه ریزی شده بود که افرادی که در خارج از کشور آموزش معنوی می بینند از انجام شعائر و مراسم اسلامی و ایراد خطبه در مساجد آذربایجان منع شود. علاوه بر این، قرار بر این بود که نمایش بنرها، اقلام، پرچم ها و شعارهای دارای اهمیت مذهبی به استثنای عبادتگاه ها، مراکز مذهبی و ادارات، برگزاری جشن عمومی عید شاخسی-وخسه ای (عزاداری متعصبانه شیعیان به یاد امام حسین[1]) ممنوع شود، آن شهروندان جمهوری آذربایجان که در فعالیت های تروریستی شرکت کرده و اقداماتی را با هدف تغییر اجباری قانون اساسی آذربایجان انجام داده اند، از تابعیت محروم خواهند شد. آنها همچنین به دلیل انجام فعالیت های افراطی مذهبی در کشور خارجی تحت عنوان آموزش دینی و شرکت در درگیری های مذهبی در کشورهای خارجی از تابعیت محروم خواهند شد.
آیت الله سید حسن عاملی نماینده رهبر معظم ایران در استان اردبیل در نماز جمعه در مورد درگیری معتکفین و پلیس در شهرستان نارداران به ویژه تاکید کرد: “حادثه آذربایجان رویداد نگران کننده است و آیت الله مجتهد شبستری نماینده رهبر معظم ایران در استان آذربایجان شرقی نیز حادثه نارداران را محکوم کرد و از مقامات آذربایجان خواست به جای خشونت، انسانیت خود را به مسلمانان نشان دهند.
سال گذشته در 29 دسامبر در مطبوعات آذربایجان مطالبی منتشر شد مبنی بر اینکه “رهبران روحانی چندین منطقه آذربایجان به نشانه اعتراض به آخرین سیاست ضدآذربایجانی ایران بیانیه‌ای صادر کردند”. به ویژه در میان تزهایی که سال‌ها در جریان بوده، گفته می شود که ایران در “سالهای اشغال قلمرو حاکمیتی” آذربایجان حتی یک بیانیه در محکومیت ارمنستان صادر نکرده است، در حالی که 65 مسجد از 67 مسجد در سالهای “اشغال” ارامنه تخریب شد.
سرکوب مستمر مسلمانان شیعه و ایرانی زبان توسط رژیم باکو قطعاً اثر خود را در روابط ایران و آذربایجان به جا می گذارد. اما طرف ایرانی به عنوان اهرم نفوذ داخلی بر آذربایجان، همچنان از این عناصر طرفدار ایران استفاده خواهد کرد و از طریق آنها نفوذ خود را در داخل جامعه کشور گسترش خواهد داد.
[1]- در آن روز امام حسین، از پیروان فاطمه، دختر حضرت محمد، و از پیروان محمد، پسر علی چهارمین خلیفه ارتدکس و اولین امام شیعیان کشته شد که سومین امام شیعیان به شمار می رود. روز وفات دهمین روز از ماه محرم است که مصادف با روزهای مختلف ماه اکتبر است. این مراسم به مدت 10 روز ادامه دارد. در مراسم عاشورا شیعیان محافظه کار خود را شکنجه می دهند تا خون ریخته شود تا عذاب حسین را بر پوست خود احساس کنند. اما در حال حاضر اکثریت شیعیان فقط سینه می زنند. در این روز در آذربایجان، مقامات عموماً اعمال خشونت آمیز و رویدادهای عمومی را ممنوع می کنند. برگزاری مراسم معتدل فقط در محوطه مساجد مجاز است. اما به ویژه در نارداران، مراسم عزاداری عاشورا اغلب به تظاهراتی با مطالبات مذهبی و اجتماعی تبدیل شده است.
