اخیراً مسکو و تهران توافقنامه ساخت راه آهن رشت – آستارا را امضا کردند. اما بسیاری از کارشناسان در امکان اجرای این پروژه تردید دارند. این پروژه حدود 8 سال است که وجود دارد و در این مدت بارها علاقمندان برای اجرای آن ابراز تمایل کرده اند اما گاری از جای خود تکان نمی خورد.
برخی از کارشناسان تاکید می کنند که شرایط ژئوپلیتیکی در حال تغییر است و در مواجهه با مشکلات جدی لجستیکی، کشورها در حال تجدید نظر در مواضع خود هستند و این پروژه دلایل جدی برای تبدیل شدن به واقعیت در جهان در حال تغییر دارد. اما ارمنستان نیز در آن پروژه لجستیک منطقه ای شرکت نمی کند. روز گذشته، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، قراردادی بین روسیه و ایران برای ساخت راه آهن رشت- آستارا به صورت آنلاین امضا کردند.
پوتین در این مراسم ابراز امیدواری کرد که در آینده نزدیک مسکو، باکو و تهران بتوانند در مورد ساماندهی حمل و نقل ریلی در طول کریدور “شمال-جنوب” به توافق نهایی دست یابند. وی انتظار دارد در آینده نزدیک در قالب سه جانبه با مشارکت جمهوری آذربایجان، توسعه توافقنامه توسعه راه آهن و حمل و نقل بار از طریق کریدور “شمال-جنوب” تکمیل شود. پوتین اطمینان داد که در این راستا با باکو همکاری می کند.
طول کل راه آهن رشت و آستارا 170 کیلومتر است. بر اساس این پروژه، این خط آهن با مشارکت مسکو و تهران ساخته می شود. روسیه آمادگی دارد یک میلیارد و 300 میلیون یورو وام بین دولتی به ایران بدهد. و آخرین قسمت تکمیل کریدور “شمال-جنوب” آستارا ایران را به آستارا آذربایجان متصل می کند. پوتین امیدوار است که آن با تلاش مشترک روسیه، آذربایجان و ایران ساخته شود.
این پروژه جدید نیست، در سال 2017 آذربایجان با اعطای وام 500 میلیون دلاری برای احداث خط آهن به طول 164 کیلومتر موافقت کرد، اما با وجود قراردادهای امضا شده، این موضوع نزدیک به 7 سال است که پیشرفتی نداشته است. آرمن واردانیان کارشناس مسایل ایران مطمئن است در این مورد نیز شاهد چنین وضعیتی خواهیم بود.
وی گفت: “ایران علاقه زیادی به ساخت این خط آهن ندارد. این پروژه 7-8 سال است که وجود دارد، اطلاعیه هایی در حال انجام است، اما کار پیش نمی رود. فکر می کنم ساخت چنین راه‌آهنی صلاح نیست و موضوع آنقدر مالی نیست که شک و تردیدهایی را ایجاد می کند که برای توجیه سرمایه‌گذاری چه محموله‌ای باید حمل شود.”
وی معتقد است که موضوع جنبه سیاسی هم دارد. ایران آذربایجان را شریک قابل اعتمادی نمی داند و این نیز یکی از دلایلی است که راه‌آهن قزوین – رشت – آستارا هرگز به واقعیت تبدیل نشد.
وی گفت: “در حال حاضر بحث مربوط به بخش آذربایجان نیست. صحبت از راه آهن قزوین – رشت – آستارا است که حدود 200 کیلومتر قطعه رضوی – رشت و 175 کیلومتر آن قطعه رشت – آستارا است که در خاک ایران است و اگر ایران بسازد و به آستارا برسد آذربایجان باید پل 8 کیلومتری بسازد. پس مشکل در حوزه ایران است.”
راه آهن قزوین – رشت – آستارا بخش مهمی از کریدور مواصلاتی شمال – جنوب است که شمال اروپا را به آسیای جنوب شرقی وصل می کند و راه آهن آذربایجان، ایران و روسیه را به هم متصل می کند. در دوره اول قرار است سالانه 5 میلیون تن بار از طریق کریدور و در آینده بیش از 15 تا 20 میلیون تن بار حمل شود.
هایک آیوازیان، تحلیلگر سیاسی، متقاعد شده است که این طرح اجرا خواهد شد و ارمنستان از آن برنامه ها خارج خواهد شد، زیرا منطقه از ناتو دعوت می کند.
وی گفت: “رئیس جمهور فدراسیون روسیه در ماه فوریه در مورد این صحبت کرد، روسیه آماده است برای اجرای این برنامه وام یک میلیاردی به ایران بدهد، زیرا به عنوان مثال، دوره حمل بار از سن پترزبورگ به جنوب را چندین برابر کاهش می دهد. و ارمنستان از این برنامه ها کنار گذاشته شد”.
این تحلیلگر سیاسی رد نمی کند که ارمنستان با ماندن در انزوا یا در شرایط دور زدن پروژه ها، برای شرکت در آن پروژه ها به جاهای مختلفی مراجعه کند.
هایک آیوازیان تاکید می کند که برای ارمنستان داشتن متحد طبیعی مانند روسیه و حضور در این برنامه ها مهم است.
