در سپتامبر 2023، بیش از 100000 ارمنی از قره باغ کوهستانی را ترک کردند.
این مهاجرت دسته جمعی مردم بومی از سرزمین خود به دنبال 9 ماه محاصره، که در حمله نظامی خونین در 19 سپتامبر به اوج خود رسید.
این مردان و زنان و کودکان از ترس جان خود مدارس و مغازه ها و مزارع و تاکستان ها و حتی گورستان اجداد خود را رها کردند. آنها همچنین کلیساهای بزرگ و کوچک، قدیمی و مدرن تر، بزرگ و فروتن را پشت سر گذاشتند، جایی که قرن ها دور هم جمع شدند و دعا کردند.
ما به خوبی می دانیم که در جلفا، در نخجوان چه گذشت. چشم انداز چشمگیر سنگ قبرهای ارمنی قرن شانزدهم توسط آذربایجان در عرض چند سال از روی زمین پاک شد. ما می دانیم که چه اتفاقی برای کلیسای مریم مقدس در جبرائیل و قبرستان ارامنه در روستای متس تاغر افتاد – هر دو به طور کامل توسط بولدوزرها با خاک یکسان شدند. و ما می دانیم که چه اتفاقی برای کلیسای جامع غازانچتسوتس در شوشی افتاد. این کلیسا گلوله باران شد، با گرافیتی تخریب شد، بدون گنبد ارمنی “ترمیم” شد و اکنون به کلیسای “مسیحی” تغییر نام داده است.
وقاحت این اقدامات، همانطور که جاشوا کوچرا، روزنامهنگار در ماه می 2021 نوشت، “نشاندهنده اطمینان فزایندهای است که [باکو] می تواند سرزمینهای تازه بازپسگرفتهشدهاش را با هر تصویری که می خواهند بازسازی کند”.
تخریب این بناها به معنای محو کردن نه تنها فرهنگ، بلکه ملت است. اگر تاریخ راهنما باشد، پاکسازی قومی معمولاً با انواع تخریب فرهنگی، از خرابکاری تا تخریب کامل منظره، همراه است. این تاکتیک برای کلیساهای کوچکتر و کمتر شناخته شده استفاده خواهد شد. این راه شوم برای تخریب بناهای تاریخی کمتر شناخته شده ارمنی است، که این ایده را به وجود می آورد که در دوره اولیه هیچ ارمنی در آنجا وجود نداشت. جعل نیز وجود خواهد داشت که در آن به بناهای تاریخی ارمنی تاریخ و زمینه جدیدی داده می شود. صومعه های دادیوانک و گاندزاسار که در قرن سیزدهم ساخته شده اند، نمونه های باشکوه و مشخصی از معماری قرون وسطایی ارمنی هستند و به “معبد باستانی آلبانیایی” تغییر نام داده اند. در پایان پیروزی “چندفرهنگگرایی” آذربایجان رقم خواهد خورد. این گونه است که نسل کشی فرهنگی رخ می دهد.
