اظهارات الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان در روزهای اخیر، به ویژه مصاحبه 7 ژانویه او، نگرانی ها در مورد ثبات در منطقه قفقاز جنوبی را بیشتر کرده است. ادامه مطالبات علی اف برای گشایش موسوم به «کریدور زنگزور» و همچنین اتهامات «فاشیسم» علیه ارمنستان و درخواست جامعه جهانی برای محدود کردن توان نظامی ارمنستان، شاهدی بر استراتژی ژئوپلیتیکی تهاجمی فزاینده آذربایجان است. این رویدادها که در پس زمینه بودجه نظامی به طور قابل توجهی افزایش یافته آذربایجان رخ می دهد، سؤالات جدی در مورد چشم انداز صلح پایدار در منطقه ایجاد می کند.
سال ها است که دولت علی اف با سیاست های استبدادی و ارمنی ستیزی تحت حمایت دولت اداره می شود. گزارش «آزادی در جهان 2024» خانه آزادی، آذربایجان را به دلیل فشار بر مخالفان سیاسی و نقض آزادیهای اساسی، به عنوان کشوری «غیرآزاد» طبقهبندی کرد (Freedom House، 2024، freehouse.org).
به موازات سرکوب اپوزیسیون داخلی، آذربایجان نیز به طور فعال سخنان نفرت پراکنی می کند و میراث فرهنگی ارمنستان را در سرزمین هایی که در نتیجه جنگ 2020 تحت کنترل خود درآورده بود، تخریب می کند.
این اقدامات مخرب که توسط یونسکو و کمیسیون اروپا علیه عدم تحمل نژادی (ECRI) مستند شده است، به خصومت بیشتر دامن می زند و مانع صلح و آشتی می شود (UNESCO, unesco.org؛ ECRI, coe.int/en/web/ (ecri):
در مقابل، ارمنستان در سال های اخیر با موفقیت های خود در زمینه حقوق بشر و آزادی ها به عنوان یک دموکراسی پیشرو در منطقه شناخته شده است. شاخص های بالای طرف ارمنی در تضاد با وضعیت بد آذربایجان است. انتقادات علی اف از فرانسه، اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای دموکراتیک را باید در این چارچوب دید. هدف آنها بی ثبات کردن ارزش های دموکراتیک و منحرف کردن توجه از نقض حقوق بشر رژیم خود است.
یکی از عناصر کلیدی استراتژی آذربایجان افزایش قابل توجه بودجه نظامی است. بودجه نظامی آذربایجان در سال 2025 به 5 میلیارد دلار رسید که نسبت به 3.2 میلیارد دلار ثبت شده در سال 2023 توسط موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI) افزایش چشمگیری داشت . برای مقایسه، بودجه نظامی ارمنستان در همان دوره یک میلیارد دلار برآورد شده است. این اختلاف زیاد در نیروهای نظامی، ارمنستان را با چالش های امنیتی جدی مواجه می کند و به آذربایجان فرصت می دهد تا گام های تهاجمی بردارد.
این افزایش هزینه های نظامی به اهداف بازدارندگی محدود نمی شود. آنها همچنین پیامی درباره جاه طلبی های ارضی آذربایجان هستند. درخواست علی اف از فرانسه و سایر کشورها از ارسال سلاح به ارمنستان بیشتر با هدف تضعیف توان دفاعی ارمنستان است. ارمنستان در تلاش برای نوسازی توان دفاعی خود به اقدامات تهاجمی متوسل نمی شود، بلکه صرفاً در تلاش است تا دفاع شخصی خود را در چنین شرایط ناامنی تضمین کند.
اتهامات علی اف مبنی بر “فاشیسم” به ارمنستان بی اساس است و به عنوان یک ابزار تبلیغاتی عمل می کند. برعکس، شورای اروپا بارها مواردی از سخنان نفرت پراکنی و تمجید از خشونت در آذربایجان را ثبت کرده است، از جمله تمجید از رامیل صفروف، که به کشتن یک افسر ارمنی در جریان برنامه ناتو محکوم شد. (Council of Europe, coe.int)
تنش فزاینده در منطقه، افزایش بیسابقه بودجه نظامی آذربایجان و لفاظیهای تهدیدآمیز علیاف به شدت بر نیاز به گامهای سخت و منسجم جامعه بینالمللی تاکید دارد. با این حال، تقویت مقاومت داخلی ارمنستان به همان اندازه مهم است. اهمیت حمایت بین المللی را نمی توان نادیده گرفت، اما اگر ارمنستان به عنوان یک کشور قدرتمند و متحد و آماده برای مقابله با تهدیدات جدید ظاهر شود، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.
