به گزارش “رادیوی عمومی ارمنستان” سرویس ماهواره ای Google Earth تصاویر فضایی منطقه اسکران و شوشی را به روز کرد.
تیم پایش میراث فرهنگی قره باغ کوهستانی ثبت کرد که آذربایجان روستای کارین تاک در منطقه شوشی را با مناطق قدیمی، چشمه ها، زیرساخت های عمرانی و محیط طبیعی به طور کامل ویران کرد. عکس های ماهواره ای نیز منطقه ساعت سبز را بدون کلیسا نشان می دهد. خرابکاری آذربایجانی به قبرستان کلیسای غازانچتسوتس مقدس نیز رسیده است.
ابتکار تحقیقاتی Caucasus Heritage Watch هشدار می دهد که کلیسای هوهانس باپتیست مقدس در شوشی با خاک یکسان شده است. این سازمان تصاویر پس از وندالیسم و قبل از آن را منتشر کرد. دیده بان میراث قفقاز دانشگاه کورنول بناهای تاریخی آرتساخ را از طریق عکس های ماهواره ای رصد می کند. ابتکار تحقیقاتی نشان می دهد که آذربایجان با تخریب کلیسا، تصمیم دسامبر 2021 دیوان بین المللی دادگستری را به شدت نقض کرده است.
این سازمان یادآور می شود که ارامنه کلیسایی به نام ساعت سبز را در سال 1847 در شوشی ساختند، این کلیسا دارای کتیبه ای ارمنی در مورد سازندگان بود که در آن نوشته شده بود که این کلیسا توسط “آقای هوانس و بابا استپانیان هووناننتس به یاد برادر فقیدشان مکرتیچ ساخته شده است.
پس از جنگ 2020، اسقف نشین کلیسای ارتدکس روسیه در باکو قول داد که ساعت سبز را بازگرداند، اما در واقع، به گفته محققان، کلیسا با خاک یکسان شد. هملت پطروسیان، رئیس گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه دولتی ایروان، خاطرنشان می کند، آذربایجان تصمیم گرفته است که چهره ارمنی شوشی را در نهایت پاک کند و تصادفی نیست که از کلیساها شروع شده است.
“دوتا از کلیساهای شوشی به نام های غازانچتسوتس و کاناچ آتات باقی مانده است و در واقع باید از شر آن مسلطان خلاص شد. به همین دلیل است که اول از همه سعی کردند کاناچ ژام را منفجر کنند، آن را خراب کنند، شایعه کنند که این یک کلیسای ارمنی نیست، بلکه کلیسای ارتدکس روسی است. و در نهایت با مشاهده نگرش بی تفاوت نسبت به اعمال خود، این بار کاناچ ژام را به کلی نابود کرد.”
به گفته این دانشمند، اثر فرهنگی بعدی در خطر انقراض بعد از ساعت سبز، کلیسای سنت غازانچتسوتس شوشی است.
پوشاندن مداوم آن با عرشه، ایجاد سقف نیمکره ای، رنگ آمیزی طلایی آن تلاشی است برای نشان دادن این که کلیسا از نظر ظاهری شبیه کلیساهای ارمنی نیست، شاید در فرصتی دیگر به طور کامل از روی زمین محو شود.
همین امر در مورد گورستان ها نیز صدق می کند.»
ضمناً وندالیسم آذربایجانی به قبرستان کلیسای سورب غازانچتسوتس نیز رسیده است. در عکس های ماهواره ای دیگر وجود ندارد. گورستان به کلی ویران شد. و این زمانی است که دیوان بین المللی دادگستری آذربایجان را مجبور به جلوگیری و مجازات حمله به میراث فرهنگی ارمنستان کرد.
“در واقع قدیمی‌ترین گورستان شوشی که در آن کاوش کردیم، سنگ قبرها را باز کرده‌ایم، قدیمی‌ترین کتیبه ارمنی شوشی مربوط به اواسط قرن هجدهم است و اساساً همه آنها ریشه‌دار بوده است. آنها فقط سنگ ها را جمع کردند و با بولدوزر منطقه را صاف کردند. به عبارت دیگر، قدیمی ترین شهادت ارمنی شوشی دیگر وجود ندارد”.
گاگیک گیورجیان، مدیر اجرایی ایکوموس-ارمنستان (کمیته بین المللی حفاظت از بناها و بناهای تاریخی) می گوید: بر کسی پوشیده نیست که کنوانسیون های ساختارهای بین المللی، که توسط آذربایجان و ارمنستان به تصویب رسیده اند، کارساز نیستند. او می گوید که یونسکو نیز هیچ تأثیری بر آذربایجان ندارد.
“ما با کشور متمدن کار نداریم، به همین دلیل کار نمی کند. ما همچنین سعی کرده‌ایم مسائل زیادی را مطرح کنیم که تا حدودی موفقیت آمیز بوده است، اما نتیجه نهایی بی‌اثر است. تا زمانی که خودمان به طور کامل توانایی های خود را برای حفظ حقوق خود سرمایه گذاری نکرده ایم، نمی توانیم از دیگران مطالبه کنیم.”
گیورجیان خاطرنشان می کند تا زمانی که خود ما ساختار مؤثری برای رسیدگی به مسائل میراث در بدنه مدیریت دولتی خود نداشته باشیم، همه اظهارات و صورت بندی ها تأثیری نخواهد داشت.
“هیئت حاکمه ای که این اهرم را دارد که به این موضوع رسیدگی کند و در هیچ وزارتخانه ای منحل نشود. در مورد ارمنستان که از نظر میراث تاریخی و فرهنگی غنی هستیم، موظفیم چنین ارگان مجزایی مجهز به متخصص داشته باشیم. ما باید دور هم جمع شویم و سعی کنیم به طور مشترک سیاستی را که کشورمان باید در این زمینه انجام دهد، ایجاد کنیم.”
آذربایجان بدون مجازات، روستای کرین تاک منطقه شوشی را با محله های قدیمی، چشمه ها، زیرساخت های عمرانی و محیط طبیعی کاملا تخریب کرد. در عکس های به روز شده سرویس ماهواره ای Google Earth به وضوح مشاهده می شود که بنای یادبود جنگ جهانی دوم که در مرکز روستا برپا شده است، تخریب شده است. تعدادی از مراکز اجتماعی حذف شدند: مدرسه راهنمایی، مهدکودک، خانه فرهنگ، مرکز بهداشت، دهکده.
شعبه ای از آموزشگاه موسیقی کودکان شوشی در روستا فعالیت می کرد. این روستا قبل از جنگ اول 161 خانوار و 701 تن سکنه و در سال 1398 دارای 161 خانوار و 667 تن سکنه بوده است. در قلمرو سکونتگاه همسطح شده با زمین، کلیسای مادر مقدس که در سال 1841 ساخته شد، پل سیموننتس که توسط هاکوب سیمونیان بر روی رودخانه کرکار در سال 1838 ساخته شد هنوز پابرجا هستند.
بر اساس برآوردهای مختلف، آذربایجان 4000 تا 6000 بنای تاریخی ارمنی از جمله کلیساها، خاچکارها و دژها را در اختیار دارد. سازمان فرهنگی سازمان ملل متحد، یونسکو، اجازه ورود به قره باغ کوهستانی را نداشت.
