مصاحبه نیکول پاشینیان با نمایندگان رسانه های بریتانیا

به گزارش رادیوی عمومی ارمنستان نیکول پاشینیان نخست وزیر کشورمان با نمایندگان رسانه های بریتانیا مصاحبه کرد.  

سوال — گاردین: پاتریک وینتور — من واقعاً می خواهم از شما یک سوال بپرسم: ارمنستان همسایه  4 کشور بزرگ است : روسیه، ایران، ترکیه و آذربایجان. در  جنگ اخیر ارمنستان شکست خورد. چقدر نگران این هستید که در تلاش برای نزدیک شدن به غرب ریسک بزرگی می کنید؟ و آیا احتمال زیادی وجود دارد که ارمنستان در دهه آینده به اتحادیه اروپا بپیوندد؟

 نیکول پاشینیان نخست وزیر – متشکرم، اما باید در مورد سوال شما اصلاحاتی انجام دهیم، زیرا هنگام فهرست کردن کشورهای اطرافمان، آمار به درستی محاسبه نشده است، زیرا کشورهای همسایه ما ایران، ترکیه، گرجستان و آذربایجان هستند.

ما مرز مستقیمی با فدراسیون روسیه نداریم، اما البته فدراسیون روسیه بازیگر بسیار مهم و جدی در منطقه قفقاز جنوبی است. در مورد تقریب ما با غرب، یعنی آنچه شما فرموله کردید، در واقع ما هیچ وقت از غرب دور نبودیم که الان به هم نزدیک شویم. حتی اگر بسیاری این مثال را بزنند که پس از انقلاب مخملی غیرخشونت آمیز مردمی در سال 2018، روابط با غرب بسیار نزدیک شده است، در واقع قبل از انقلاب، ارمنستان و اتحادیه اروپا توافق نامه مشارکت جامع و گسترده ای را با یکدیگر امضا کردند. و مسئولیت اجرای آن توافق بر عهده دولت ما بوده است.

البته دستاوردهای ما در زمینه دموکراسی شرایط عینی را برای توسعه پویا در روابط ما ایجاد کرده و می کند. اما منظورم این است که اگر لحظه ای از تورنت ها و جریان های خبری فعلی خارج شویم، هیچ چیز غیرقابل پیش بینی رخ نمی دهد. اگر حتی ثبت کنیم که بعد از انقلاب 2018 هم گفتیم که دموکراسی سیاستی نیست که بنا به شرایط اتخاذ کنیم، بلکه برای ما یک استراتژی است. شرایط دیگری نیز وجود دارد که ضروری است و آن شرایط، تنوع روابط خارجی و روابط امنیتی است.

اما در واقع، خیلی مستقیم و صادقانه بگویم، علت نیست، بلکه یک معلول است، زیرا ما داریم روابط خارجی خود را متنوع می کنیم، بله، اما تنها ما نیستیم که تنوع می دهیم، عملاً امروز هیچ بازیگری را در جهان پیدا نخواهید کرد که  روابط خارجی خود را متنوع نمی کند، حتی آنهایی که تا سال 2022 به اندازه کافی متنوع تلقی می شوند.

همه در حال تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود هستند و البته ارمنستان نمی تواند از این روند جدید فرار کند. در مورد نزدیک شدن بیشتر ما به اتحادیه اروپا، من در سخنرانی خود در پارلمان اروپا گفتم که جمهوری ارمنستان آماده است تا آنجا که اتحادیه اروپا ممکن است به اتحادیه اروپا نزدیک شود.

 ثبت این نکته بسیار مهم است که شفافیت برای ما بسیار مهم است و ما دستور کارها را به طور شفاف منتشر کرده ایم و نتایج را شفاف منتشر کرده ایم. و بله، تا حدودی، ما شاهد نزدیک شدن روابط با اتحادیه اروپا هستیم.

سوال — ایندیپندنت: کیم سنگوپتا — اجازه بدهید آقای نخست وزیر، در مورد حمایت بین المللی از ارمنستان از شما بپرسم. و برخی کشورها چه اهرمی می توانند بر آذربایجان داشته باشند؟ بریتیش پترولیوم در چهار سال گذشته 35 میلیارد دلار نفت و گاز از آذربایجان تامین کرده است. این چهار برابر بودجه دفاعی در حال توسعه آذربایجان است. بنابراین بریتانیا از طریق بریتیش پترولیوم اهرم خاصی بر آذربایجان دارد. آیا میخواهید که  بریتانیا از این اهرم استفاده کند؟ و سوال بعدی در مورد حمایت ناشی از این: آذربایجان مقدار زیادی سلاح از روسیه، ترکیه، اسرائیل دریافت می کند. من می دانم که اکنون ارمنستان مقداری سلاح از هند و فرانسه دریافت می کند. آیا دوست دارید کشورهای دیگر مداخله کنند تا ارمنستان ابزاری برای دفاع از خود داشته باشد؟

نیکول پاشینیان نخست وزیر – اول از همه، من نمی خواهم در مورد فعالیت های تجاری، سرمایه گذاری هایی که در کشورهای همسایه انجام می شود، اظهار نظر کنم. من می توانم یک چیز را بگویم، ثبت کنم که به طور کلی فکر می کنم هر سرمایه گذاری باید منافعی داشته باشد تا در فضای سرمایه گذاری و در  منطقه صلح برقرار شود .

به طور کلی، من فکر می کنم که ایجاد صلح به نفع جامعه بین المللی و همچنین سرمایه گذاران است. اما، البته، من می خواهم ثبت کنم که اولین ذینفعان صلح، ارمنستان و آذربایجان هستند. و این تز نظری که البته بسیار تئوریک به نظر می رسد، قدم به قدم می تواند بیانی عینی پیدا کند. مهم این است که ما در 5 ماه گذشته به دو توافق بزرگ با آذربایجان دست یافته ایم. و این بیان اوست که در نهایت این مردم ارمنستان و آذربایجان هستند که از صلح بهره مند می شوند.

این البته سرمایه گذاران است، بله، البته ثبات اقتصادی جهانی، بله، اما اول از همه، ما ذینفعان صلح هستیم. و در این راستا تعدادی از اظهارات آذربایجان که به اصلاحات و نوسازی ارتش ارمنستان اشاره دارد ما را نگران می کند. چرا، چون به درستی متوجه شدید، اگر به نسبت بودجه نظامی آذربایجان و ارمنستان نگاه کنیم، عدم توازن قابل توجهی در آنجا وجود دارد و بله، این نسبت نیز بر اساس درآمدهای آذربایجان از طریق معاملاتی که گفتید، شکل می گیرد.

اما آنچه ما را نگران می کند این است که حتی در شرایط این عدم تعادل، آذربایجان به اصلاحات نیروهای مسلح ارمنستان و دستیابی به تسلیحات و تجهیزات بسیار تهاجمی واکنش نشان می دهد، اگرچه همه ما درک می کنیم که این دستاوردها منحصراً اهمیت دفاعی دارند.

همچنین من چندین بار گفته ام که هیچ کشوری نمی تواند حق هیچ کشور دیگری برای داشتن ارتش آماده رزم را به چالش بکشد. من فکر می کنم باید ثبت کنیم که داشتن ارتش آماده جنگ، بله، گاهی اوقات برای جنگ استفاده می شود، اما داشتن ارتش آماده رزم برای صلح نیز مهم است، تا توازن مناسب قوا ایجاد شود.   و همچنین به همین دلیل است که وقتی آذربایجان این مسائل را مطرح می کند، به ویژه خرید تسلیحات توسط ما که 15 تا 20 درصد تسلیحات خریداری شده توسط آذربایجان چه از نظر مالی و چه از نظر حجمی بیشتر نیست  و عمدتاً ماهیت دفاعی دارد و معنای دفاعی دارد، اما آن گزاره ها را نیز بی پاسخ نمی گذاریم.

ما به آذربایجان پیشنهاد کردیم که یک مکانیسم دوجانبه برای کنترل تسلیحات ایجاد کند. به عبارت دیگر، بتوانیم سلاح های خود را در محدوده این توافقات دوجانبه تهیه کنیم و مسابقه تسلیحاتی را در منطقه خود تحریک نکنیم.

ما پیشنهاد کرده‌ایم و ادامه می‌دهیم که عقب‌نشینی آینه‌ای نیروها از مرز ثبت شده در اعلامیه آلما آتا در سال 1991 انجام شود.   آن پیشنهاد هنوز پابرجاست. ما پیشنهاد کرده‌ایم حتی قبل از دستیابی به توافق در مورد یک معاهده صلح، یک توافقنامه عدم تجاوز امضا کنیم، زیرا این یک توافق بسیار ساده است که می‌توانیم، به ویژه اکنون که اعلامیه آلما آتا در سال 1991 را در قلب مرزبندی خود قرار داده‌ایم. این یک سند بسیار ساده است که بر اساس این واقعیت که ما تمامیت ارضی یکدیگر را به رسمیت شناخته ایم و هیچ جاه طلبی سرزمینی نداریم، به یکدیگر حمله نمی کنیم.

بنابراین با این منطق فکر می‌کنم باید به کار ادامه دهیم و توافقی که کمیسیون‌های مرزبندی دو کشور جمعه گذشته به دست آوردند، خود چنین توافق‌هایی می‌تواند به ثبات کمک کند.

به طور کلی، می دانید چیست، بیایید یک سوال مشابه بپرسیم. نگاه کنید، ما در مورد بودجه نظامی صحبت می کنیم، اما مسلماً یک صلح پایدار و طولانی مدت به همه ما این فرصت را می دهد که حداقل آن بودجه را نه در آن حجم هزینه کنیم و باقی مانده بودجه را برای حل مشکلات اجتماعی-اقتصادی کشورمان سرمایه گذاری کنیم.  

درست است که امسال با تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر پیشرفت های بسیار زیادی داشته ایم، اما مشکلات اجتماعی در کشور ما و همچنین آذربایجان زیاد است. و در صورت امکان و زمانی که صلح وجود داشته باشد این امکان را فراهم می کند که اولاً دولت های هر دو کشور این سرمایه گذاری ها را روی تحولات اقتصادی-اجتماعی انجام دهند و ثانیاً در مقطعی به تحولات اقتصادی منطقه نیز فکر کنیم.

همچنین در چارچوب تحولات اقتصادی منطقه است که برنامه «چهارراه صلح» را اتخاذ و اجرا کرده ایم که امیدوارم با آن آشنا باشید. افکار ما به آن سمت می رود. منظورم این است که ما برای جنگ آماده نمی‌شویم، ما برای صلح آماده می‌شویم، اما از سوی دیگر، تا زمانی که به جمهوری ارمنستان این باور را نداشته باشیم که مورد حمله قرار نمی‌گیرد، طبیعتاً باید توان دفاعی خود را توسعه دهیم. علاوه بر این، گفتم که فراتر از قلمرو 29743 کیلومتر مربعی، جمهوری ارمنستان در هیچ جهتی جاه طلبی ندارد: نه به سمت جنوب، نه به غرب، نه به سمت شمال و نه به شرق. و ما معتقدیم که باید حاکمیت و استقلال خود را بر این پایه بنا و توسعه دهیم.

سوال – تلگراف و  The Critic- مایکل موسباکر – سیستم امنیتی فعلی شما موثر نبوده است، سازمان پیمان امنیت جمعی در جریان درگیری اخیر با آذربایجان به ارمنستان کمکی نکرد. به نظر شما این رابطه چگونه ادامه خواهد داشت، عضویت در سازمان پیمان امنیت جمعی  چه سودی برای ارمنستان دارد، آینده پایگاه های نظامی روسیه در کشور شما چگونه خواهد بود؟

 نیکول پاشینیان – می دانید، ما در نظر داریم به مسائل امنیتی منطقه ای در چارچوب روند صلح بپردازیم. علاوه بر این، تأکید بر این نکته بسیار مهم است که اکنون خود روند صلح تنها کار روی توافقنامه صلح نیست که در حال انجام است. توجه به این نکته بسیار مهم است که ما اکنون وارد مرحله عملی روند مرزبندی شده ایم که از جمله از نظر کاهش مخاطرات امنیتی بسیار مهم است و باید از آن راه برویم. تا آنجا که به سازمان پیمان امنیت جمعی مربوط می شود، یک مشکل اساسی در آنجا به وجود آمده است، زیرا می بینید که در واقع ما حتی توانستیم با آذربایجان به توافقی اصولی برسیم که تمامیت ارضی یکدیگر را بر اساس آلما آتا در سال 1991 به رسمیت بشناسیم. اعلامیه و 1991 اعلامیه آلما آتا به عنوان مبنایی سیاسی برای روند تحدید حدود در نظر گرفته شده است. من می خواهم ضبط کنیم، این در عمل به چه معناست؟

اعلامیه آلما آتا در سال 1991 دو سابقه بسیار مهم از نظر موضوعات مورد بحث ما دارد، اول این که اتحاد جماهیر شوروی وجود ندارد و این مورد توافق 12 جمهوری اتحاد جماهیر شوروی سابق بود. یعنی همه جمهوری ها به جز کشورهای بالتیک که در آن زمان مستقل شده بودند و مرزهای اداری ثبت شده بین جمهوری های شوروی سابق به مرزهای دولتی تبدیل شدند. به عبارت دیگر، ما اکنون به وضوح می دانیم که مرزهای جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان از کجا می گذرد و بسیار مهم است که اعلامیه آلما آتا را مبنای سیاسی روند تعیین مرزها قرار دهیم.  

حالا همه اینها چه ربطی به سازمان پیمان امنیت جمعی  دارد؟ و ارتباط بسیار مستقیم است که در اینجا بر اساس اعلامیه آلما آتا، مرزهای ثبت شده به عنوان مرز اداری نیز حوزه مسئولیت سازمان مسئولیت امنیت جمعی است. این به چه معناست که اگر آن مرز شکسته شود، باید سازوکار امنیتی سازمان پیمان امنیت جمعی راه اندازی شود؟

حالا چه مشکلی در روابط ما با سازمان پیمان امنیت جمعی ایجاد شده است؟ مشکل از این قرار است که وقتی این مرزها در ماه می 2021، نوامبر 2021، سپتامبر 2022 نقض شد و ارمنستان سازوکارهای واکنش سازمان پیمان امنیت جمعی را در شرایط بحرانی به روش مقرر در دست گرفت، این سازوکارها به این دلیل فعال نشدند چون که  مرزها مشخص نشد و فدراسیون روسیه اخیراً بیانیه مشابهی داده است مبنی بر اینکه سازمان پیمان امنیت جمعی در آن زمان فعال نشده بود زیرا در آنجا مرز مشخصی وجود نداشت یا مرزی وجود نداشت اما شرکای ما چیز مهمی را ثبت  نکردند. اگر مرز مشخصی در آنجا وجود نداشته باشد، به این معنی است که منطقه مسئولیت سازمان پیمان امنیت جمعی نیز وجود ندارد، زیرا یک مرز وجود دارد و همه می‌دانند که آن مرز کجاست، و اساساً می‌گویند   ما نمی توانیم حوزه مسئولیت سازمان پیمان امنیت جمعی در جمهوری ارمنستان را نشان دهیم.

این، ببخشید، به این معنی است که آنها می گویند، در واقع، هیچ سازمان پیمان امنیت جمعی وجود ندارد، زیرا نه محدود شده است، نه به عنوان مثال، مرز بین روسیه و ژاپن. متاسفم، من می دانم که شرکای ما چنین قصدی ندارند، اما اگر به طور ناگهانی چنین وضعیتی پیش بیاید، سازمان پیمان امنیت جمعی، به عنوان مثال، روسیه مرزهای نامحدودی با کشورها دارد، اگر ناگهان چنین قصدی وجود داشته باشد که اگر نیروهای هر کشوری وارد خاک فدراسیون روسیه شوند، مرزها مشخص نشود، آیا سازمان پیمان امنیت جمعی به این معناست که نباید به هیچ وجه واکنش نشان دهد؟ این به نوبه خود به این معنی است که هیچ سازمان پیمان امنیت جمعی به عنوان مکانیزمی وجود ندارد که کشورهای عضو، روسیه، ارمنستان و سایر کشورها بتوانند بر آن تکیه کنند.

و سوال ما این است که اگر به سازمانی تکیه کنیم که ارزش تکیه بر آن را ندارد، زیرا اصولاً نمی توان به آن سازمان تکیه کرد و نه تنها ما، بلکه دیگران نیز نمی توانند به آن سازمان تکیه کنند و این با واکنش سازمان و اظهارات برخی از کشورهای عضو حمایت می شود. جامعه ما به ما می گوید که چرا شما همچنان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هستید. و راستش من جوابی برای این سوال ندارم.

سوال – Adam Smith Institute: جیمز پرایس – به نظر شما آذربایجانی ها یا حتی روس ها چقدر در تمایل خود برای عادی سازی روابط صادق هستند یا صرفاً زمینه بیشتری را برای اقدامات خصمانه یا تهاجمی بیشتر آماده می کنند؟

نیکول پاشینیان – زمانی که من در مورد تنوع روابط صحبت می کردم و می گفتم همه در حال تنوع بخشیدن به روابط هستند، اکنون روسیه نیز در حال تنوع بخشیدن به روابط خود در قفقاز جنوبی است و قبل از ما آن را آغاز کرده است.

و اتفاقاً موضوع سازمان پیمان امنیت جمعی از آنجا به وجود آمد، زیرا اکنون در سازمان پیمان امنیت جمعی و از جایگاه سازمان و به طور کلی، و برای مدت طولانی، حتی قبل از جنگ 2020، روسیه سیاستی برابر بین آذربایجان و ارمنستان در پیش گرفته است.

من می خواهم تاکید کنم که در واقع سیاست متنوع سازی روابط در منطقه ما توسط فدراسیون روسیه آغاز شد و به قول ما تاریخ مشخصی دارد. اگر تا سال‌های 2012-2013 سیاست روسیه این بود که ارمنستان متحد فدراسیون روسیه در قفقاز جنوبی است، آذربایجان شریک است، علاوه بر این، در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی، تمام معنای آن باید این باشد که امنیت جمعی این معاهده به طور خاص امنیت جمهوری ارمنستان را تضمین می کند. اما در سال 2013 قرارداد تسلیحاتی چند میلیارد دلاری بین روسیه و آذربایجان امضا شد و این نقطه ای بود که فدراسیون روسیه شروع به تنوع بخشیدن به روابط با آذربایجان کرد.

و من می خواهم توجه همه را به این واقعیت جلب کنم که در 21 یا 22 فوریه 2022، روسیه و آذربایجان بیانیه مشارکت استراتژیک امضا کردند. در واقع این اعلامیه لزوم هماهنگی سیاست ها را نیز بیان می کند و سند عمومی است. و با توجه به همه، می توان ثبت کرد که آنچه از سوی کشورها اعلام شد – همکاری در حوزه امنیتی، رایزنی در مورد سیاست ها و غیره – در عمل اتفاق می افتد وگرنه این اعلامیه معنی ندارد.

به عبارت دیگر، چرا آن کشورها آن اعلامیه را امضا کردند، اگر آن را اجرا نمی کنند؟ به ویژه در شرایطی که پیش از آن، قبل از امضای آن بیانیه، عدم اجرای تعهدات سازمان پیمان امنیت جمعی در قبال جمهوری ارمنستان حداقل برای دو قسمت به وضوح ثبت شده بود.

و اخیراً زمانی که شرکای ما از فدراسیون روسیه گفتند که پیشنهاد اعزام نیروهای حافظ صلح از سازمان پیمان امنیت جمعی به مرز ارمنستان و آذربایجان را دارند، یک رکورد بسیار جالب به دست آمد. ببخشید، اما این بیانیه ای است که کارکرد توافقنامه سازمان امنیت جمعی را از بین می برد، زیرا آن باید به عنوان متحد ارمنستان به مرز ارمنستان و آذربایجان می آمد نه به عنوان حافظ صلح یا صلح ساز. منظورم این است که خیلی ها می گویند ارمنستان در مورد سازمان پیمان امنیت جمعی این را گفت، ارمنستان در مورد سازمان پیمان امنیت جمعی آن را گفت، ارمنستان در سازمان پیمان امنیت جمعی این کار را کرد، ارمنستان در سازمان پیمان امنیت جمعی چنین کرد، اما ارمنستان هیچ کاری برای سازمان پیمان امنیت جمعی انجام نداده است. خود سازمان پیمان امنیت جمعی با بیانیه، عملکرد و انفعال خود این کار را انجام داد.

و تحت این شرایط، نمی‌ توانیم وانمود کنیم که متوجه همه اینها نیستیم. ما امروز عملاً مشارکت خود را در سازمان پیمان امنیت جمعی متوقف کرده ایم و به نظر من اگر از مرز عدم امکان گرم شدن مشارکت ما در این سازمان عبور نکرده باشد، اما اگر این روند ادامه پیدا کند. منظورم این است که مواضع سیاسی که بیان می کنند، مشخص است که از آن خط هم عبور خواهد کرد. به عبارت دیگر، حداقل اگر چنین بگوییم، مشارکت مجدد در سازمان پیمان امنیت جمعی عملاً غیرممکن خواهد شد.

سوال – گاردین – لوئیس باستون – متشکرم، آقای نخست وزیر. من اخیراً کتابی در مورد مرزها نوشتم. من به مشکلات آوارگانی که قبلاً در قره باغ کوهستانی زندگی می کردند و اکنون در جمهوری ارمنستان ساکن شده اند، علاقه مند هستم. سیاست کوتاه مدت همانطور که من درک می کنم کمک به مسکن، تحصیل، اشتغال و غیره است. این مسئله آینده بلندمدت این افراد را مطرح می کند. آیا فکر می کنید که حق بازگشت بخشی از یک حل و فصل جامع در منطقه است؟ یا آیا آن فصل بسته شده است و جامعه ارمنی باید در مرزهای کنونی و ساکنان سابق قره باغ کوهستانی اینجا در جامعه ارمنستان به توسعه خود ادامه دهند؟

نیکول پاشینیان – سیاست ما به شرح زیر است، اگر برادران و خواهران ما که به اجبار از قره باغ آواره شده اند به طور واقع بینانه فرصت یا تمایلی برای بازگشت به قره باغ نداشته باشند. ما باید هر کاری انجام دهیم تا آنها در جمهوری ارمنستان بمانند. همچنین می‌ خواهم به شما بگویم که در یکی از بازدیدهای اخیر استان ها، زنی که به زور از قره باغ آواره شده بود به من نزدیک شد و پرسید که چقدر واقع بینانه است که ما این فرصت را داریم که به قره باغ کوهستانی بازگردیم و گفت: لطفا مستقیم و صادقانه به من پاسخ دهید.

من به او گفتم: در شرایطی که در آن قرار دارم و تصوراتی که دارم، مستقیم و صادقانه پاسخ شما را می دهم
که در منطقه ما وجود دارد و تصوراتی که در آذربایجان وجود دارد و تصوراتی که در میان ارامنه قره باغ کوهستانی وجود دارد، در شرایط آن برداشت ها، من آن را واقع بینانه نمی دانم. گفتم: نمی توانم شما را فریب دهم، زیرا اگر واقع بینانه بود، اخراج از قره باغ رخ نمی داد.

اما باید به این نکته نیز توجه داشت که دولت جمهوری ارمنستان سعی کرد همه چیز را انجام دهد، به علاوه در آخرین روزهای سپتامبر 2023 ما را متهم کردند که البته چنین چیزی وجود ندارد. اما این نیز بسیار مهم است که برخی از محافل مقاماتی که در آن زمان در قره باغ کوهستانی فعالیت می کردند ما را به این واقعیت متهم کردند که دولت ارمنستان اجازه نمی دهد مردم قره باغ کوهستانی نجات یابند و به جمهوری ارمنستان منتقل شوند.

تفکر ما در آن زمان به شرح زیر بود. ما می‌ خواستیم هر کاری که می‌ توانیم برای ایجاد شرایط از طرف خودمان انجام دهیم، زیرا واضح است که کاملاً در کنترل ما نبود که به منظور انجام هر کاری که ممکن است انجام شود تا آوارگی اجباری و پاکسازی قومی مردم قره باغ صورت نگیرد. اما تلاش های ما به ثمر نرسید. برعکس، به وضوح نیروهایی وجود داشتند که می خواستند جمهوری ارمنستان را با اهدافی گسترده به جنگ بکشانند. در پاسخ به سوالات قبلی گفتم که جمهوری ارمنستان قصد ندارد برای قره باغ کوهستانی جنگ کند. من تاکید کردم که جمهوری ارمنستان هیچ جاه طلبی فراتر از مرزهای شناخته شده بین المللی ندارد. و ما امیدواریم که تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان در روند مرزبندی احیا شود.

ضمناً، من فکر می کنم که ما قبلاً با تصمیماتی که امروز در روند مرزبندی گرفته شد، صداقت خود را نشان داده ایم.
ما صداقت خود را نشان دادیم زیرا موارد زیر را نیز انجام داده ایم: ما آن را ثبت کرده ایم که دولت جمهوری ارمنستان آمادگی دارد تا در محدوده صلاحیت خود اقداماتی را انجام دهد تا در روستاهای آذربایجانی به ویژه در حدود 4 روستای قزلحاجلی، خیروملی، آشاق آسکیپارا، باغانیس -آیروم که در آن روستاهایی که الان مردم در آن زندگی نمی کنند، زندگی مردم در آنجا ممکن می شود.

اما ما همچنین تاکید می کنیم که در نتیجه همین روند، زندگی بدون استرس مردم باید به همان اندازه در روستاهای باغانیس، وسکپار، کیرانتس، برکابر جمهوری ارمنستان امکان پذیر شود که این افراد بدون ترس از امنیت در خانه های خود زندگی می کنند، خانواده تشکیل می دهند، بچه دار می شوند. در اینجا، این نقطه ای است که دولت های ارمنستان و آذربایجان باید بتوانند دستور کار تئوریک صلح را به واقعیت صلح آمیز ملموس تبدیل کنند. و درست است که ما در موضوع محلی در این زمینه به توافق رسیده ایم، اما کیفیت اجرای توافقات در مورد این موضوع محلی باعث افزایش یا کاهش باور به دستور کار صلح و امکان صلح خواهد شد.

من معتقدم که این امر باعث افزایش ایمان به صلح، هم در بین عموم مردم ارمنستان و هم در افکار عمومی آذربایجان می شود و در نهایت اعتماد به نفس مشخصی را نیز جمع می کند. بیایید با آن روبرو شویم، بی اعتمادی عمیقی وجود دارد. همچنین می‌ خواهم از کار اعضای کمیسیون‌های مرزبندی و دو رئیس مشترک که در تلاش برای ایجاد اعتماد مولکول به مولکول هستند، تشکر کنم، که اگر با دقت با آن برخورد شود، می‌تواند توسعه یابد، اگر با دقت رفتار نشود. می تواند فرو بریزد. این کمیسیون ها توسط مهر گریگوریان معاون نخست وزیر از طرف ارمنستان و معاون نخست وزیر شاهین مصطفی اف از طرف آذربایجان رهبری می شوند.

سوال – BBC: گیلز فریزر – ارمنستان قدیمی ترین کشور مسیحی جهان است. نمی‌ دانم که آیا می‌ توانید تخریب کلیساها، صلیب‌ها، سنگ قبرها را که در جریان است توصیف کنید.

نیکول پاشینیان – می دانید، ارزش های معنوی تجلی فیزیکی دارند و برای مسیحیت اصلاً ثانویه نیست. به طور کلی مشکل حفظ آثار تاریخی و فرهنگی جدی است و این مشکل به ویژه در مناطق درگیر تشدید می شود. من فکر می کنم در اینجا نیز بسیار مهم است که ما آن فضای اعتماد را در منطقه ایجاد کنیم تا بتوانیم بر آن فضای خصومت غلبه کنیم. می دانید در نهایت افرادی با نگرش منفی نسبت به آثار غیرمنقول فرهنگی و تاریخی-فرهنگی در واقع نسبت به یکدیگر ابراز دشمنی می کنند. به عبارت دیگر، اساساً بنای تاریخی بی‌جان است، اینطور به نظر نمی‌ رسد که نیازی به حمله و آسیب رساندن به بنای غیرمنقول نیست؟ این گونه است که مردم دشمنی خود را نسبت به یکدیگر ابراز می کنند. راه حل آن مشکل در غلبه مجدد بر خصومت است، البته آن بناها، به ویژه کلیساها، تاریخ دارند، روحی برخاسته از آن تاریخ دارند، پناهگاه هستند، اما هتک حرمت یا آسیب رساندن به مقدسات به هر نحوی نیز بیانگر دشمنی است. به عبارت دیگر نمی‌توان گفت: خوب، دشمنی باقی بماند، عمیق‌تر شود، اما ما امنیت آثار تاریخی را تضمین می‌ کنیم، این ممکن نیست.

زمانی می توان ایمنی بناها را حفظ کرد که مردم هنگام نگاه کردن به آن بنای تاریخی احساس خصومت نکنند یا حداقل احساس کنند قابل کنترل هستند تا یکباره اهداف خیلی بالایی را در نظر نگیرند و من این را بخشی از دستور کار صلح می دانم. این را هم باید بگویم که اصطلاح خطرناک دیگر هم وجود دارد و آن اینکه حرکت برای حفاظت از آثار تاریخی بسیار مهم است، اما این هم مهم است که از این روند برای تعمیق بیشتر دشمنی استفاده نشود.

به عبارت دیگر، این هم وجود دارد و ظرافت بسیار ظریف است، هر چند عینی این اتفاق می افتد، زیرا اگر حرمت کسی هتک حرمت شود، طبیعتاً احساس دشمنی عمیق می شود. و اگر می خواهیم این اتفاق نیفتد، باید در اجرای دستور کار صلح ثابت قدم باشیم، زیرا این موضوع جدایی نیست، موضوع این دستور کار صلح است.

من حل همه مسائل را با بازگشت به ایجاد صلح حول سه اصل اساسی دستور کار صلح بین ارمنستان و آذربایجان متصور هستم. ما باید ثبت کنیم که سه اصل اساسی صلح بین ارمنستان و آذربایجان ثبت شده است، اول اینکه ارمنستان و آذربایجان تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر را بر اساس اعلامیه آلما آتا در سال 1991 به رسمیت می شناسند. دوم، ارمنستان و آذربایجان اعلامیه آلما آتا را به عنوان مبنایی سیاسی برای روند تعیین مرزها در نظر می گیرند. و ثالثاً، کانال های ارتباطی منطقه ای باید تحت حاکمیت و صلاحیت کشورها بر اساس اصل متقابل و برابری باز شود. و این اصل سوم را در برنامه “چهارراه صلح” بیان کردیم که در ترکیب با دو اصل قبلی ابزار بسیار مهمی برای غلبه بر خصومت است.